چشمه گل فشان تنگ، چابهار

اين گل‌فشان ها در 95 كيلومتري غرب بندر كنارك و در دشت كهير نرسيده به روستاي تنگ در زميني مسطح واقع شده و داراي سه تپه كوچك گل‌فشان است كه يكي از آنها شبيه آتشفشان و در حال حاضر فعال است و بقيه آنها نيز از چند سال قبل به صورت غيرفعال درآمده‌اند . در بلنداي اين تپه‌ها، دهانه‌هايي به قطر چند سانتي متر وجود دارد و از دهانه گل‌فشان كه در حال حاضر فعال است، به طور متناوب گل خاكستري رنگ خارج شده و به سوي دامنه‌ها سرازير مي‌شود. دوره تناوب اين پديده نادر و زيبا ده تا پانزده دقيقه است كه اين عمل با لرزش خاك همراه است و گاهي به هنگام خروج گل، صدايي همانند شليك تفنگ از آن به گوش مي‌رسد.

همه تصاویر چشمه ●جنوب شرقی ●شمال غربی تاریخی غار کوه ●غرب تنگه گنبد نمکی ●جنوب جزیره گل دریاچه ●شمال شرقی درخت ●شمال ●مرکز پارک جنگلی

تنگه براق تنگه براق در استان فارس واقع است. منطقه تنگ براق اقلید یکی از تفرج گاه های زیبای این شهرستان است که در ايام تعطيل بویژه در فصل بهار و تابستان مورد بازديد عده زیادی از گردشگران قرار مي گيرد. اين تنگه در بهار و تابستان با آب و هوايي دل انگيز،گردشگران بسيار زيادي را از استان فارس و استان هاي همجوار به خود جلب مي نکند . آبشار تنگ براق به عنوان يک جاذبه قوي اکوتوريستي به فاصله کمي دربخش جنوب شرقي در مسير اقليد به آسپاس قرار دارد که رودخانه اي پر خروش در آن جريان دارد . در قسمت بالاي اين تنگه بر روي کوه کتيبه اي به خط پهلوي حجاري شده است در بالاي اين کتيبه غار زيبايي است که چشمه هاي آب از آن جوشان است و به واسطه آب فراوان و هواي معتدل سر سبز و خرم است. . تنگ براق با وجود اطراقگاههاي ييلاقي عشاير در دو سده قبل راهي به خطه اقليد باز کرد و يادمانهايي از تمدن کهن ايران باستان دراين منطقه را آشکار ساخت. اين تنگه شگفت انگيز علاوه بر جاذبه هاي طبيعي بي بديل، کتيبه اي سنگي با يک متر عرض و40 1/ متر طول از دوران ساساني را به يادگار حفظ کرده است. در وسط تنگ براق، نزديک به دهانه صفه کوچک غار کم عمقي که در دل کوه خزيده، به پهلو قرار گرفته، و بخشي از اين سنگ نبشته در سالهاي اخير شروع به ريزش کرده است . روي سنگ دو نوشته به دو زبان فارسي ميانه و پارتي اشكاني ديده ميشود.متن هر دو واحد است. تنگ براق اقليد بعنوان يک جاذبه طبيعي و تاريخي هنوز شناخته شده نيست و به ندرت افرادي از وجود آن مطلع هستند. نمونه اين تنگه در کمتر جايي يافت مي شود که اگر اين منطقه در کشور ديگري واقع شده بود گردشگري منطقه را متحول مي نمود، اما اين آثار طبيعي بي نظير بدليل بي توجهي پنهان مانده است. کتيبه موجود در تنگ براق که قدمت و شناسنامه هويتي اين خطه است بدون توجه رها شده است. در زير کتيبه، توسط قاچاقچيان ميراث فرهنگي که ظاهرا" بيش از سازمانهاي رسمي براي حفظ آثار تاريخي در تلاشند حفر شده و گنجينه پنهان آن ربوده شده است.

تنگه واشی تنگه واشی در استان تهران واقع است. تنگه واشی یا تنگه ساواشی مکانی با جاذبه‌های گردشگری است که در حدود ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان فیروزکوه قرار گرفته و با داشتن آب و هوای مناسب در تابستان‌ها، میزبان جمعیت کثیری از مسافران و گردشگران می‌باشد. در سال‌های اخیر، بسیاری از موسسه‌های توریستی، اقدام به برگزاری تورهای گوناگونی در این منطقه نموده‌اند که همین امر باعث افزایش شهرت و معروفیت این منطقه شده‌ است. نگه واشی به طول حدود ۳۰۰ متر و با دیواره‌های صخره‌ای بلند به ارتفاع حدود ۱۰۰ متر محل عبور رودخانه‌ای است که از کوه‌های ساواشی سرچشمه می‌گیرد و از میان دشت می‌گذرد. در فصل تابستان که آب به کمترین میزان خود می‌رسد، عمق آن به حدی است که در برخی نقاط تا زیر زانوی شما را خیس نماید. یکی از مهمترین جذابیت‌های این تنگه، همین عبور کل مسیر از میان آب است. برای رفتن به تنگه ساواشی در کیلومتری ۲ جاده فیروزکوه ـ تهران، پس از ورود به یک جاده فرعی و طی حدود ۹ کیلومتر، روستای جلیزجند نمایان می‌گردد. این روستا در حاشیه یک دشت سرسبز با مزارع گندم و سیب زمینی و باغات مختلف بنا شده ‌است. بعد از عبور از روستا و طی حدود ۴ کیلومتر در جاده‌ای که میان دشت و در کنار جوی‌های پر از آب زلال، احداث شده، محل پیاده روی تنگه ساوشی شروع می‌شود. بعد از عبور از تنگه اول و گذر از دشتی زیبا، تنگه دوم قرار گرفته که حدود ۲ کیلومتر با تنگه اولی فاصله دارد. این تنگه هم مانند تنگه اول چشم‌نواز است و از دیواره‌های سنگی آن در نقاط مختلف چشمه‌های آب زلال و خنک به سمت پایین روان است. در تنگه واشی گیاه کمیاب «باریچه» که مصارف مهم صنعتی و دارویی دارد، می‌روید. چیدن باریچه به دلیل کمیابی آن جرم است و پیگرد قانونی دارد. تنگه واشی علاوه بر طبیعت زیبا، دارای آثار تاریخی نیز هست. یکی از سه کتیبه معروف دوره قاجار در این تنگه واقع شده‌ و دو کتیبه دیگر در چشمه علی شهر ری و تونل وانا در جاده هراز واقع شده‌اند. هر سه این کتیبه‌ها به دستور فتحعلی شاه قاجار حکاکی شده‌است. فتحعلی شاه که دوران پیش از پادشاهی خویش را در شیراز گذرانده بود، با دیدن نقش برجسته‌های آن دیار، سه نفر به نامهای حجارباشی، نقاش باشی و معمار باشی را مسئول ساخت این سه کتبیه در تهران کرد. کتیبه واقع در تنگه ساواشی دارای ابعاد شش در هفت متر است که وقایع زمان فتحعلی شاه دور تا دور کتیبه روایت شده‌است. بزرگترین نقش برجسته این کتیبه‌ها، نقش شکارگاه با تصویر اسب، نیزه و شکارهایش است که در اطراف آن می‌توان عباس میرزا، علی قلی میرزا و علی نقی میرزا پسران فتحعلی شاه و همچنین نوادگانش را در حال شکار دید. این کتیبه که حدودا ۱۸۵ ساله‌است به گونه‌ای در دل کوه حک شده که از بارش باران و تابش آفتاب در امان بوده‌است اما صنعت گردشگری به آن آسیب وارد نموده‌است. شکال پرندگان و حیواناتی چون بزکوهی، آهو و گوزن نیز در این نقش برجسته به عنوان شکار دیده می‌شوند کماکان از این نوع حیوانات امروز نیز در تنگه‌ی واشی کم و بیش می‌توان یافت. ساخت کتیبه‌ جلیل جند 3 سال به طول انجامید و دارای قدمتی 185 ساله است. این کتیبه به گونه‌ای در دل کوه حک شده است که از بارش باران و تابش آفتاب در امان است.

چشمه رسول الله چشمه رسول الله (ص) در استان فارس واقع است. از زير يک تپه سنگي، آب زلالي ميجوشد که تفرجگاه محمد رسول الله را پديد آوردهاست. بر بلنداي اين تفرجگاه سنگ دل دل قرار دارد که نوعي نيايشگاه بودهاست. اين چشمه که در ضلع باختري شهر اقليد واقع شده است يکي از گردشگاه هاي مهم اين شهرستان مي باشد. در حال حاضر آب اين چشمه در زمين هاي کشاورزي و تغذيه حوضچه هاي ماهي که در کنار چشمه ها احداث شده اند، به مصرف مي رسد. این چشمه که در مرکز شهر قرار گرفته از دیر باز مردم اعتقاد خاصی به آن داشته اند و حتی در اوج خشکسالی ها این چشمه خشک نشده است و بسیاری از مزارع و باغ ها را آبیاری می کند. شهرداری اقلید به علت اهمیت این منطقه و رفاه حال مسافران و گردشگران این تفرجگاه را بهسازی کرده است. این منطقه قابلیت تفرجگاهی در بعد کشوری را دارد و به همین خاطر 60 هکتار زمین های اطراف آن خریداری و بهسازی شده است.

درخت رحمت درخت رحمت در استان کرمانشاه واقع است. این اثر ارزشمند با ارتفاع 37/7 متر و با قطر 8/46 متر در ورودی مجموعه تاریخی طاق بستان، خودنمایی می کند. این درخت علاوه بر ارزش ژنتیکی دارای ارزش فرهنگی و تاریخی نیز هست به طوری که در فرهنگ عامه به درخت رحمت شهرت دارد. رختان چنار در کشور ما از اهميت و سابقه تاريخي بالايي برخوردارند و درخت کهنسال طاق بستان پس از چنار هزار ساله ابرقو دومين درخت کهنسال کشور است. در ادبیات عامه آن را به دوران ساسانی و افسانه شیرین و فرهاد نسبت می دهند. در ادبیات فولکلور در خصوص این درخت آمده است که، این درخت را شیرین در زمان شکسته شدن پای اسب خسرو پرویز و دیدار او با فرهاد در طاق بستان به عنوان یادگاری می کارد. این درخت در طول تاریخ به نامهای مختلفی هم چون دارپهلوان، درخت رحمت و درخت کهنسال طاق بستان نامگذاری شده است. این درخت در گذشته آسیب هایی دیده بود اما با حفاظت هایی که در سالهای اخیر از آن به عمل آمد در سال 1388 به عنوان یکی از آثار طبیعی استان به ثبت ملی رسید. طاق بستان یا «طاق وستان» در شمالشرقی کرمانشاه، مجموعهای از سنگ نگارهها و سنگ نبشتههای دوره ساسانی است که با فضای مرکبی از کوه،چشمه و آب به گردشگاهی مصفا و چشم اندازی دلانگیز بدل شده است . پس از ورود به مدخل طاق بستان، اوّلین سنگ نگاره به اردشیر دوّم مربوط است. اردشیر بین اهورامزدا ومیترا قرار گرفته، روی خود را به سوی اهورامزدا برگردانده و با دست چپ حلقه مودت را از وی دریافت میکند.زیر پای شاه و اهورامزدا دشمن یا «اهریمن» بر زمین افکنده شده است. بعد از این نقش، طاق کوچکی قرار داردکه پیکره شاپور دوم و پسرش شاپور سوم بر آن دیده میشود. بالای هر کدام از این سنگ نگارهها در سطوری بهخط پهلوی ساسانی صاحب نقش معرفی شده است. در سوّمین بخش از این مجموعه، مدخل طاق از بالا تاپایین سنگ نگاره زیبایی از نقش فرشتگان بالدار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز در بیشهزار و شکار مرغانو... بهجامانده است که همراه با نوازندگان، یک مجلس شادمانی را حکایت میکند. در پایین این نقش، سواری براسب، زره پوش و مسلح است که برخی آن را «نقش پیروز ساسانی» و برخی دیگر نقش خسرو پرویز میدانند.

دریاچه تار و هویر دریاچه تار و دریاچه هویر در استان تهران واقع شده اند. دریاچه‎های زمین‎ساختی تار و هویر در 30 کیلومتری خاور شهرستان دماوند از جمله دریاچه‌های آب شیرین کوهستانی هستند. این دریاچه‌ها در ارتفاع بیش از 2900 متر از سطح دریا قرار دارند و راه ارتباطی آنها، جاده ماشین روی دماوند - دریاچه تار است. این دو دریاچه در فاصله حدود 500 متری از یکدیگر قرار دارند. بیشترین درازای دریاچه تار 1/3 کیلومتر و میانگین پهنای آن 400 متر و درازی دریاچه هویر حدود 900 متر و میانگین پهنای آن 150 متر است. دو دریاچه روی هم نزدیک به 0/7 کیلومترمربع وسعت دارند. سرشاخه آب‎هایی که به این دریاچه‎ها می‎ریزند، چشمه‎ساران کوه‎های قره‎داغ، سیاه‎چال و شاه‎نشین در شمال و آبراهه‌های فصلی از جنوب است که قسمتی ازآب آنها وارد دریاچه‎ها می‎شود و قسمتی دیگر، آب رود‎های تار و هویر را تأمین می‎کنند. تیپ شیمیایی آب دریاچه تار، بر اساس مطالعات از نوع کلسیم، منیزیم، کربنات است.دریاچه‌های تار و هویر روی محور چین دار میان دو رشته کوه قره داغ (کوه دوبرار) در شمال و کوه زرین در جنوب واقع شده‌اند. سطح آب آنها در فصل های گوناگون سال متغییر است. این منطقه دارای آب و هوایی کوهستانی است و برای تفریحات آبی از جمله شنا و قایقرانی و ماهیگیری مناسب است. موقعیت جغرافیایی منطقه‌ای که دریاچه تار در آن واقع است به گونه ای است که گرداگرد آن را با فواصل متفاوت کوه‌هایی در بر گرفته که از سطح دریاچه بین 50 تا 500 متر ارتفاع دارند. وجود این ارتفاعات در کنار یکدیگر بدون آنکه دره‌ای آن را شکافته باشد موجب پیدایش گودالی شده است که دریاچه تار در آن تشکیل شده است. دریاچه تار در جهت شمالغرب به جنوب شرق امتداد یافته و طول آن حدود 250 متر و عرض آن حدود 150 متر می‌باشد. آب دریاچه بسیار سرد می باشد و البته به دلیل شیرین بودن سنگینی آن احساس می شود. این دریاچه ها در مدخل کوه و در ارتفاع 3230 متری قرار دارند و سطح آب آنها در فصل های گوناگون سال متغییر است. کوه دوبرار در کنار دو دریاچه تار و هویر ، یا به عبارتی جدا کننده این دو دریاچه از هم است. در اطراف دریاچه هیچ گونه پوشش جنگلی و درخت وجود ندارد و بادهای غربی سرد همیشه در تار می‌وزند. در ایامی نه چندان دور آویشن‌های فراوانی در منطقه وجود داشته که به خاطر فرسایش شدید دیگر اثری از آنها باقی نمانده است. در باره چگونگى تشکیل این دو دریاچه، زمین‎شناسان (اشتال، 1897، آلنباخ، 1972، شهرابى، 1373) دیدگاه یکسانی دارند. شواهد زمین‎شناسى پیرامون دو دریاچه سبب شده تا آنها بر این باور باشند که در شکل‎گیرى دو دریاچه، عملکرد توأم راندگى مُشا – فشم (آبیک، فیروزکوه، شاهرود) و کوه لغز پهلوى جنوبى دریاچه (زرین‎کوه) نقش اساسى داشته‎اند. بدین‎سان که حرکات جوان این راندگى در زمان کواترنر، سبب رانش به نسبت بزرگى از زرین‎کوه (رشته کوه‎هاى جنوب دریاچه) شده و با ایجاد پشته‎اى به بلنداى بیش از 50 متر، سدى طبیعى در برابر روان آب‎هاى سطحى ایجاد و شرایط لازم براى انباشت آب فراهم آمده است. تیپ شیمیایى آب دریاچه تار، بر اساس مطالعات (لوفلروین، 1950) از نوع کلسیم، منیزیم، کربنات (3 – MgCO 3 (CaCO است. راه های دسترسی به دریاچه 1- شهر دماوند، آبادی چنار عربها، جاده معدن، آخر جاده خاکی، دریاچه تار. 2- از طریق جاده ای که از راه تهران – فیروزکوه و نقطه 98 کیلومتری آن یعنی دلیچای منشعب شده و از روستاهای یهر، لی پشت، مومج، دهنار و هویر عبور کرده و در 28 کیلومتری به دریاچه تار رسیده و از ضلع جنوبی آن عبور کرده به جاده ای که از طریق دماوند به دریاچه منتهی می شود متصل می گردد. 3- شهر دماوند، جاده فیروزکوه، جاده آسفالته آبادی آرو ادامه جاده خاکی، از آبادی آرو که رد شدید و پل دلیچای و دهنار را رد کردید به دریاچه هویر می رسید.

غار رودافشان غار رودافشان در موقعیت جغرافیایی N353819 E523029 در استان تهران واقع است. در كوهستان البرز مركزي در شهرستان دماوند روستاي سرسبزي وجود دارد با باغات وسيع و چشمه سارهاي فراوان و رودي پر آب كه چشمان هر بيننده اي را خيره مي‌سازد ، اين روستا رود افشان نام دارد. در جنوب اين روستا غار زيبايي خودنمايي مي‌كند به نام غار رودافشان. وقتي از تهران به سمت فيروزكوه خارج مي‌شويم در مسير جاده دماوند در 45 كيلومتري فيروزكوه به يك جاده فرعي مي‌رسيم به نام جاده سيدآباد كه در سمت راست جاده قرار دارد.پس از طي نيم ساعت راه آسفالت به يك جاده خاكي مي‌رسيم كه پس از نيم ساعت ما را مستقيما به روستاي رودافشان مي‌رساند. از آنجا پس از گذشتن از يك رود پر آب و پشت سر گذاشتن شيب نسبتا تندي در مدت يك ربع ساعت به دهانه عظيم غاري بر مي‌خوريم كه بزرگي و زيبايي آن هر بيننده‌اي را متحير مي‌كند . درون غار ، تاريكي و سكوت محض حكمفرماست و فقط گاهي قطرات آب براي ثانيه‌اي سكوت را مي‌شكند. درون غار پوشيده از مواد آهكي است كه به صورت قنديلهايي از سقف غار آويزان شده است. غار رودافشان در استان تهران و در ۱۱۷ كيلومتري شهر تهران و ۴۵ كيلومتري شهر فيروزكوه و در مجاورت روستايي به همين نام واقع است.غار در دامنه جنوبي دره رودافشان قرار دارد. رودخانه دليچاي در ژرفاي دره جريان دارد و آب درياچه هاي تار و هوير را كه حاصل ذوب يخچال هاي قره داغ است ، به رودخانه حبله رود مي برد. دهانه غار در ارتفاع ۱۸۰۰متري از سطح دريا و در داخل گودي بزرگي به قطر حدودا ۱۰۰متر قرار گرفته است و تنها از لبه گودي قابل مشاهده است . اختلاف ارتفاع دهانه غار و بستر رود حدود ۲۰۰ متر است.دهانه غار بسيار وسيع و قوسي شكل است و به درازاي ۴۰ متر و بلندي ۱۲متر است. نخستين تالار عظيم غار به قطر ۸۰ در ۱۰۰متر و بلنداي ۲۵متر بعد از دهانه قرار دارد . به علت استحكام لايه ها اثري از شكستگي و يا سنگ قابل سقوط در آن ديده نمي شود.اين اعتقاد وجود دارد كه هزاران سال قبل رودخانه همسطح دهانه غار بوده و احتمالا قسمتي از آب رودخانه دليچاي وارد دالان هاي غار شده و باعث گسترش و وسعت غار شده است. وجود تعدادي ايوان ساخته شده با سنگچين و مقاديري خرده سفال، نشانه سكونت انسان ها در غار در روزگار گذشته است.تالار دوم پس از يك ديواره سنگچين قرار دارد و داراي ابعادي حدود ۶۰ در ۵۰ و بلنداي ۲۰ متر است و فاقد هر گونه غارسنگ(ساختارهايي كه در اثر انحلال و رسوبگذاري كاني ها در خلال جريان آب در داخل غار ها ايجاد مي شود،مانند چكيده و چكنده) است.تالار سوم داراي ابعادي در حدود ۵۰ در ۴۰ و بلنداي ۱۵ متر است. سرتاسر اين تالار از چكيده ها و چكنده هاي زيبا و ستون ها و آبشارسنگ هاي خارق العاده است. چكنده هاي نيزه اي و گل كلمي در سرتاسر سقف اين تالار ديده مي شود.در ادامه مسير اصلي غار يك پلكان آهني ما را به دهليزي مي رساند كه دخمه بزرگي به ابعاد 6 در ۴ متر و ارتفاع ۳ متر در انتهاي آن واقع است. يك حوض آب و ستوني در وسط آن دخمه ديده مي شود. اين دخمه را آناهيتا (الهه آبياري و باروري ) نام نهاده اند.در ادامه مسير اصلي پرتگاه هاي فراواني وجود دارد و مسير پس از حدود ۱۶۰متر به دالان انتهايي غار مي رسد كه طول آن ۱۰ متر است و در ارتفاع ۱۷۵۰متري سطح دريا و ۵۰ متر پايين تر از ارتفاع دهانه غار است. طول غار در مسير اصلي حدود ۵۵۰ متر است.

قلل بینالود قلل بینالود در استان خراسان رضوی واقع است. اثر طبیعی و ملی قله بینالود با مساحت یک هزار و 600 هکتار و منطقه حفاظت شده بینالود که 67 هزار هکتار آن متعلق به نیشابور است، به مناطق حفاظت شده این شهرستان اضافه شد. هدف از این اقدام حفاظت هر چه بهتر از تنوع محیط زیست منطقه بوده است. بلندترین نقطه رشته کوه بینالود، قله شیرباد با بلندی ۳۴۲۰متر است که در شمال روستای بوژان(شمال شرقی شهر نیشابور)قرار گرفته‌است. ولی قله بینالود با وجود ارتفاع کمتر از آن معروفیت بیشتری دارد. رشته کوه بینالود به طول تقریبی ۱۳۰ کیلومتر از شمال شهر نیشابور تا جنوب غربی شهر قوچان کشیده شده‌است. و جلگه و دشت نیشابور را از دشت مشهد و قوچان جدا می‌نماید. سه رود خانه دائمی کشف رود، اترک و کال شور از این رشته کوه سرچشمه می‌گیرند. افزون بر این رودخانه‌های نسبتاً کم آبی همچون رودخانه‌های میرآباد، زشک و طرقبه، اخلمد، بوژان، خرو علیا، بار، و دیزباد علیا در دره‌های خرم این منطقه جریان دارند که بخش اعظم آب آنها صرف آبیاری باغها و زمینهای کشاورزی می‌شود. ریواس از معروفترین و مرغوبترین گیاهان خودروی این رشته کوه بشمار می‌رود. و در بخش شمال غربی رشته کوه بینالود پوشش درختچه‌های ارس بشکل تنگ دیده می‌شود.برف و یخ حاصل از بارشهای زمستانه و بهاره غالباً تا اواسط فصل تابستان در قله‌ها باقی می‌ماند. روستاها و تابستانگاه‌های زیبایی همچون بوژان، اخلمد، زشک و طرقبه، خرو، بار و دیزباد در دامنه این رشته کوه از چشم اندازه‌های بی مانند و بدیعی برخوردارند. مشهورترین کوه استان خراسان به بلندی ۳۲۱۱ متر که در چند کیلومتری شمال شهر نیشابور قرار دارد. این کوه بخشی از رشته‌کوه البرز است و به بام خراسان شهرت دارد.∗ این کوه بین نیشابور و مشهد واقع شده‌است. با توجه به گرم خشک بودن منطقه دارای بارندگی قابل توجهی است (تقریباً ۴۰۰_۵۰۰) میلیمتر در سال. از دیگر قلل این رشته کوه می‌توان به شیرباد (۳۲۵۰) فلسکه (۳۱۰۰) قوچگر (۳۰۵۰) نام برد. در بخش شمالی این رشته کوه رشته کوه فرعی وجود دارد که دارای دره‌های صخره‌ای با ارتفاع ۲۰۰-۳۰۰متر می‌باشد. که معروف‌ترین و پر آب‌ترین آن اخلمد می‌باشد که داری چندین آبشار می‌باشد که آبشار اصلی ۴۰متر ارتفاع دارد. دلیل آب و هوای خوش و معتدل، منطقه از پوشش گیاهی مناسبی برخوردار است، و گیاهان خودروی زیادی در منطقه وجود دارند، از قبیل: گون، ریواس ، آویشن ، زرشک کوهی، تمشک دم گاو ، زیره کوهی ، گلپر، و موسیر. بدلیل وجود همین تنوع گیاهی، منطقه دارای پوشش جانوری مناسبی نیز هست، و از جمله حیواناتی مانند قوچ، میش، عقاب، پلنگ، گرگ، شغال و روباه را می توان در این ناحیه مشاهده کرد.

چشمه گراب این چشمه دارای آب معدنی با خواص درمانی فراوان می‌باشند. آب این چشمه از دسته آب‌های کلروره سدیک آهن‌دار و هیپوترمال با باقی‌مانده خشک زیاد و اسیدیته زیاد می‌باشد. وجود املاح کلر و سولفات فراوان و نیز ترکیبات به حد اشباع در آب نشان‌دهنده ارتباط آب با منابع غنی زیرزمینی از این مواد می‌باشد. این نوع ترکیبات بیش‌تر در زمین‌های دوره تریاس در دریاها باقی مانده‌اند. این نوع آب‌ها افزاینده ادرار (مُدِر)‌اند، و در نتیجه به دفع مواد زاید کمک می‌کنند. ازدیاد ترشحات بزاق، معده، صفرا و پانکراس (لوزالمعده) از دیگر خاصیت‌های درمانی این آب‌ها است. هم‌چنین این آب‌ها در درمان بیماری‌های مفصلی سودمندند. چشمه گراب در حدود ۵۰ کیلومتری جنوب مشهد و در مسیر جاده قدیم مشهد به نیشابور و به طور دقیق تر به فاصله یک کیلومتری از جنوب این جاده واقع شده‌است. در واقع امر چشمه گراب متشکل از چندین چشمه با فواصل تقریبی ۵۰۰ متر از یکدیگر می‌باشد که اغلب دارای دهانه‌های مخروطی و مرتفع تر از سطح زمین می‌باشند. مظهر اصلی چشمه گراب که بر روی تپه مخروطی شکلی به ارتفاع متوسط ۳۰ متر واقع است و به نظر می‌رسد که سطح پیزومتری آن نیز حدود ۱۰ متر بالاتر از سطح دشت و اراضی منتهی به کالشور می‌باشد. مردم محل از آب این چشمه به عنوان دارو و برای التیام زخم‌های سطحی استفاده می‌کنند. توپونیم گراب واژه‌ای فارسی است که مرکب از دو جزء «گر» و «آب» می‌باشد. در لغت نامه دهخدا برای معنای واژه گَر(gar) بیماری کچلی آمده‌است. در عربی بدان جرب و در ترکی هم به آن قوتور می‌گویند. واژه آب (ãb) نیز در غالب موارد به همین معنی متداول در فارسی امروزی است. در گستره سرزمینی ایران واژه گراب (معادل انگلیسی Mange Water) عموماً اشاره‌ای به چشمه‌ها یا چاه‌های آب معدنی گوگرد دار می‌باشد. از نظر زمین شناسی طبق بررسی‌های انجام شده به نظر می‌رسد که مجموعه چشمه‌های تراورتن ساز منطقه گراب در مجاورت گسل سنگ بست- شاندیز و در بخش جنوبی آن قرار می‌گیرد. این موضوع البته نشان دهنده این است که منطقه دنباله طبیعی رون بینالود نیز به شمار می‌رود.

سرو ابرکوه سرو ابرکوه در استان یزد واقع است. گويند زرتشت ، چون موسم اسپند به ابرکو رسيد ، با دست خود بذر سرو بر اين دشت فشاند و بر مردمان نويد داد که درختی در آن ميان بماند تا ببيند درفش ، فرزندش ، بهرام ، پادشاه صبح دم رستاخيز را کوير ابرکوه را که درمي نوردي ، به پيرترين ساکن کويرهاي جهان خواهي رسيد. سرو 5هزار ساله ابرکوه را اگر مسن ترين موجود زنده جهان بناميم ، چندان به بيراهه نرفته ايم. در ايران باستان ، کاشتن درخت از اهميت بسيار بالايي در طبقات مختلف جامعه برخوردار بوده است. در نگاره ها و آثار باستاني مانند حجاري هاي دوره هخامنشي در تخت جمشيد، نماد درخت و به طور خاص ، سرو آورده شده است. در فرهنگ زرتشتيان آمده است : سرو به دليل آن که درختي هميشه سبز است ، همواره در ايران اهميت خاصي داشته است و سرو 5هزار ساله ابرقو نيز که آن را سرو زرتشت مي نامند، نمادي از همين امر به شمار مي رود. غير از نگاره ها و حجاري ها در پارچه بافي ها هم به گونه اي گياه ، درخت و همان سرو خميده که بعدها در فرهنگ ايراني ترمه ناميده شده ، ديده مي شود. سرو ابرقو در ديگر هنرهاي ايراني نيز به چشم مي خورد. مينياتور بهترين مجال براي شناسايي اين درخت کهنسال است که به شکلي منحصر به فرد در آثار هنرمندان اين مرز و بوم جلوه کرده است. سرو ابرقو، اين نگين سبز کوير ايرانيان در تمامي جهان به عنوان نمادي از زندگي و زيبايي معرفي شده است. اين در حالي است که در کشور ما بسياري حتي از وجود اين جاذبه مسلم گردشگري بي خبرند. چندي پيش ، دانشمنداني از ژاپن و روسيه پس از بازديد از سرو ابرقو عمر آن را تا 8000 سال برآورد کردند؛ اما الکساندر روف ، دانشمند روسي عمر اين درخت را ميان 4000تا 4500سال برآورد کرده است. حمدالله مستوفي هم در کتاب نزهت القلوب که در سال 740هجري قمري تاليف شده است ، درباره اين سرو آورده است : آنجا سروي است که در جهان شهرتي عظيم دارد. چنانچه سرو کشمير و بلخ شهرتي داشته و اکنون اين از آنها بلندتر و بزرگ تر است. حتي برخي مورخان پارا فراتر نهاده و معتقدند نهال اين درخت را يافث ، پسر نوح کاشته است. اختلاف نظر بسيار و درباره چند هزار سال سن اين زنده ترين موجود تاريخ دنيا هم نمي تواند از اهميت اين جاذبه گردشگري کشورمان بکاهد. پيرترين موجود زنده دنيا با 25متر ارتفاع ؛ 18متر محيط و 5/11 متر اندازه دور تنه در قلب ايران آرام آرام زندگي مي گذراند. با اقداماتي نظير آفت کشي و آزادسازي حريم اين سرو تاريخي که سال گذشته از سوي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان يزد صورت گرفته است اکنون سرو 5هزار ساله ابرقو براحتي مي تواند نفس بکشد. نگين سبز کوير ايران اين روزها به بار نشسته است تا در عين کهنسالي نشانه ديگري از زايش و باروري به نمايش بگذارد. سرو کهنسال کشورمان نياز به مراقبت بيشتري دارد، شايد توجه بيشتر به اين جاذبه گردشگري در دل کوير ايران بتواند روزي آن را به عنوان قلب گردشگري تفريحي و يا حتي گردشگري علمي در ژرفاي کوير تبديل کند.

گنبد های نمکی خرسین غار خرسین یکی از معدود غارهای نمکی بکر و دست نخورده‌ي استان هرمزگان می‌باشد. این غار در بخش سیاهو درشمال شرقی و در فاصله ٨٠ کیلومتری مرکز استان واقع است. محیط کوه غالبا" از سنگهای ناپایدار و نمکی تشکیل شده است از اینرو پیشروی در این غار باید با احتیاط کامل انجام شود. ارتفاع دهانه غار ٣ متر، عرض دهانه ٤ متر و طول غار ١٧٨ متر می‌باشد.پس از طی چند متر وارد تالاری می‌شوید که در واقع بزرگترین و تنها تالار این غار است. پس از حدود ١٠ متر پیشروی در تالار به یک حفره و یا به اصطلاح گربه رو واقع در سمت چپ تالار می‌رسید که شما را وارد راهروی اصلی غار می‌کند.این راهرو بدون داشتن راههای فرعی و گمراه کننده تا طول ١٧٠ متری داخل غار پیش مي‌رود‌. در هنگام ورود به راهرو بسادگی متوجه شیب غار می‌شوید و این شیب بطرف بالا تا رسیدن به انتهای غار ادامه می‌یابد. به طور متوسط ارتفاع این راهرو تا پایان غار ٣ متر و عرض آن نیز در عریض ترین قسمتها بين 5 تا ١٠ متر است. در طول مسیر چند گربه رو و راهروی کوتاه و تنگ وجود دارد که پیشروی را قدری کند می‌کند. در طول مسیر قندیل‌های نمکی متعددی دیده می شوند که جزء جدا ناشدنی این غار زیبا و بکر هستند. لازم به ذکر است جریان آب شوری در غار وجود دارد که با توجه به شیب غار در فصل زمستان و بارش های شدید دارای سرعت نسبتا" زیادی به سمت خارج غار می‌باشد. پس از ١ساعت غار نوردی به انتهای غار می‌رسید. بهترین فصل برای بازدید از غار اوایل بهار و تابستان است که میزان بارندگی کم می‌باشد. به علت ریزشی و ناپایدار بودن دیواره های غار و بطور کلی محیط این کوه بازدید از غار در فصل هایی که با بارش شدید همراه می‌شود به هیچوجه توصیه نمی‌شود. از آنجائیکه آب آشامیدنی در داخل و همچنین در نزدیکی غار در دسترس نیست می‌بایست از قبل پیش بینی های لازم بعمل آید و نکات ایمنی را در خصوص غارها رعایت کنید.در سرتاسر مسیر غار قندیل ها و گنبد های نمکی وجود دارند و در میانه غار آبشار نمکی به ارتفاع 12 متر قابل رویت است. در قسمتهایی از مسیر شیب زیاد و پوشیده بودن مسیر از نمک با جریان داشتن آب از زیر پوشش نمکی پیشروی را قدری مشکل می‌کند. موقعيت جغرافيايي اين منطقه در جوار روستاي خرسين دهستان سياهو از توابع بخش فين بندرعباس قرار دارد و ارتفاع از سطح دريا ارتفاع محل از سطح درياي آزاد حدود 1000 متر مي باشد و وسعت منطقه و وسعت محدوده مورد نظر 1800 هكتار مسطح برآورده شده است . سيماي فيزيكي منطقه منطقه از يك رشته كوه تشكيل شده كه به صورت گنبد نمكي از داخل زمين بيرون آمده به طوريكه نوك گنبد هنوز بدون تغيير از بافت طبيعي اطراف پوشيده از بادام كوهي مي باشد ولي قسمت هاي جانبي گنبد تحت تاثير فشارهاي دروني زمين به صورت نمك ظاهر شده است و به علت نمكي شدن بافت خاك داراي پوشش قابل توجهي نمي باشد . اهميت منطقه اين منطقه به دليل دارا بودن ويژگيهاي منحصر به فرد خود در مقايسه با ساير گنبدهاي نمكي موجود در استان داراي چشم اندازهاي منحصر به فرد به خصوص آبشار نمكي ، قنديلهاي متنوع با ستون هاي عظيم نمكي مي باشد . در داخل اين گنبد چشم اندازهاي متعددي وجود دارد كه حالت آبشار مانند به خود گرفته و تشكيل قنديلهاي نمكي متنوع با زيبائيهاي خاص خود را به وجود آورده است . همچنين در داخل اين تپه –ستون هاي بسيار عظيم نمكي وجود دارد كه نظر هر بيننده را به خود جلب مي نمايد . از اين پتانسيهاي طبيعي مي توان در جنبه هاي آموزشي و تفرجي استفاده كرد . این منطقه توسط اداره کل حفاظت محیط زیست تحت حفاظت قرار دارد.

قله تخت سلمان موقعیت جغرافیایی قله تخت سلمان در استان مازندران واقع است. قله مخروطی شکل و بلند قامت تخت سلیمان در منطقه ای عمومی به همین نام قرار گرفته است. بررسی توپوگرافی قله تخت سلیمان که یکی از مهمترین ارتفاعات علم کوه به شمار می آید. به صورت مخروطی مجزا از سایر قلل منطقه به نظر می رسد. تیغه مضُرس شمال یقله توسط برج های مرتفع 4400 متری به خط الرأس دندان اژدها و تیغه رستم نیش جنوبی متصل واز سمت غرب و جنوب توسط یال های با شیب بسیار تند وریزشی به یخچال های هفت خوان ورودخانه ای به همین نام منتهی می گردد.قله از طریق برج های حدفاصله شانه کوه تا علم کوه توسط گرده آلمان ها به دیگر ارتفاعات این منطقه متصل می باشد. این اتصال توسط گردنه شانه کوه در جناح تغه جنوب شرقی قله امتداد می یابد. ویژگی های خاص تخت سیلمان سر چشمه رودخانه ای است به همین نام که از ضلع شمالی آن سر چشمه می گیردوبه دره سه هزارسرا زیر می شود.روی قله تا مدت ها قبل الوارهایی از چوب وجودداشته است که گویای روشنی از گذشته های دور قله وسرانجام آن به حساب می آید.قله دارهای چندین برفچال کوچک ویک یخچال بزرگ در جناح شمالی خود می باشد ومخروط اصلی آن توسط قلل فرعی کوتاهتری احاطه گردیده است. یخچال بزرگ پایتخت در جناح شرقی و جنوبی شرقی یخچال بزرگ تر هفت خوان در جناح جنوبی آن امتداد دارد. همچنین دیواره مرتفعی به نام تخت سیلمان نیز به چشم می خورد. مسیر صعود به قله با توجه به آنچه در گزارش قبل در خصوص مسیرهای صعود به علم کوه گفته شد. پس از پشت سر گذاردن رودبارک، ونداربن، دره بریر وکنگلک ها لیزونک به پناهگاه بزرگ سرچال در ارتفاع3800متری می رسیم وشبی را در این مکان سردسیر به سر می بریم.مسیر روز بعدمان در پای دامنه های پر از گل وگیاه پایتخت واز روی یخچال پر سنگلاخ آن به سمت گردنه شانه کوه امتداد می یابد. این مسیر در پشت یخچالی زیبایی به پیش می رود که میان سه چال در سمت چپ و دیواره تخت سیلمان در سمت راست ما واقع گردیده است.مسیر را با انحراف به سمت چپ با صعود به بر فچال کوچکی به سمت گردنه ای بین شانه کوه ومیان سه چال ارتفاع گرفته وبه یکباره در روبه روی دیواره و قله علم کوه قرار می گیریم. منظره دیواره ویخچال آن به حدی زیباست که مدت ها ما را به خود مشغول می سازد. مسیر را از طریق شیب تندی که پوشیده از تکه های سنگ است، تا نزدیکی قله شانه کوه بالا رفته و از نزدیکی قله به پشت برج های آن می رسیم. از اینجا یخچال بزرگ هفت خوان قلل آن و همچنین یخچال چند شاخه ای اسپیلت به خوبی به چشم می خورد. و مجدداً مسیر را به سمت شمال غربی بر روی یال پای تخت سلیمان و با تروارس قلل فرعی سرراه از حدود 50 تا 100 متری آنها سپری کرده و پس از پشت سرگذاردن یک شیب تند سنگلاخی به لبه جنوبی قله می رسیم.سپس با کمی افت و خیز از کنار سنگ های عظیم فراز آن به قله اصلی آن تخت سلیمان صعود می کنیم. قله دارای چند فراز ونشیب فرعی است که برای خود در کفی نسبتاً وسیع به حالت یک قله فرعی جلوه گرند. هم اکنون در فراز قله به اطراف می نگریم. دیواره علم کوه و شاخکها، رشته هفت خوان خراسانها وهمچنین دره سه هزاررادر زیر پایمان داریم. استراحتی ودیداری وسپس با احتیاط از مسیر صعود شده به یخچال پایتخت باز می گردیم.زمان مناسب برای صعود به قله تیرماه می باشد. وضعیت قله در زمستان با توجه به اشاراتی که در خصوص قلل منطقه سلیمان شدناگفته پیداست که پس از صعودهای دشواری چون مسیر دیواره ای علم کوه وخراسان نوبت به صعود به قللی چون تخت سلیمان می رسد. بهترین مسیر دستیابی به این قله در زمستان درواقع همان مسیر تابستانی آن می باشد که البته دارای خطرات زیادی است از جمله چگونگی قرار گرفتن بر روی قله شانه کوه از اهمیت خاصی برخوردار است که بهتر است این مسیر از طریق یخچال علم چال انتخاب شود. در این نقطه در ضلع شمالی شانه کوه بهمن بزرگی قراردارد که در زمستان می باید با تکه بر تجارب زمستان آن را دور زده و سپس برروی مسیرتابستان آن قرار گرفت.قله در زمستان در معرض ورزش شدید باد های غربی است.

قله سیاه کمان قله تخت سیاه کمان در استان مازندران واقع است. این تکه قله در منطقه عمومی تخت سلیمان و در جناح شمالی آن در کنار سرچشمه رودخانه سرد آبرود واقع گردیده است. بررسی توپوگرافی قله زیبا سیاه کمان از جمله مهمترین ومرتفع ترین قلل خط الرأسی است که توسط گردنه ای مرتفع به همین نام به قله چالون ازسمت جنوب متصل می باشد. در جناح شرقی قله یخچال کمان چال و در جناح غربی آن در رودخانه نفت چاک یا به قولی نفت چال قراردارد. از شمال با شیب های بسیار تندی به دره رودخانه سردآبرود وبریر می رسد. قله چالون نیز از سمت جنوب به گردنه سیاه سنگ و از سمت شرق توسط چالون کوچک به قله کلاچبند متصل می باشد. مسیر صعود به قله بهترین مسیر و مناسب ترین راه برای دستیابی به قله سیاه کمان از طریق پناهگاه سرچال است. این پناهگاه درست در روبه روی قله سیاه کمان واقع گردیده است. ما پس از تراورس عرضی از یخچال علم چال خود را به زیر گردنه معرف سیاه سنگ می رسانیم. از این نقطه با احتیاط کافی از طریق زبانه ای از یخچال علم چال و مابقی مسیر سنگلاخی و پر شب آن،خودرابه گردنه مرتفع سیاه سنگ بالا می کشیم. سپس از این نقطه به سمت شمال با پشت سر گذاردن قلل فرعی و عبور از یک شیب تند سنگلاخی به چالون دست می یابیم. قله را با مناظر زیبای آن را پشت سر نهاده، از شیب تند شمالی آن پایین می رویم. مسیر دقیقاً بر روی یال قراردارد. اُفت مسیر در حدود200 متر است و مجدداً ازسوی دیگر، ارتفاع قابل ملاحظه را به سمت قله سیاه کمان ادامه داده تا پس از مدت زمانی به قله آن دست یابیم. دیدگاه های اطراف همچنان بی نظیرند. گرده آلمانها و تخت سلیمان و مسیر را که امروز پیموده ایم. به خوبی می توان مطالعه کنیم. همچنین درشرق قلل ابیدار، دیوچال، پسند کوه، کلاچبند، مارشنو، گله گردنک، کل بزان و در شمال، قله بزرگ کرماکوه مشاهده می شود. برای بازگشت دو مسیر در پیش روی داریم. یکی از بازگشت از طریق مسیر صعود و دیگری از طریق یکی از دهلیزهای غربی قله که با شیب بسیار تندی به کف یخچال علم چال می رسد. این مسیر توأم با ریزش سنگ بوده و عبور از آن می یابد با احتیاط تمام به انجام برسد. زمان مناسب برای صعود به قله تیر ماه است. وضعیت قله در زمستان هر دو ارتفاع در زمستان زیبا و با شکوهند. برای دستیابی به این قلل یکی از کم خطر ترین مسیرها استفاده از یال دوزه کره یعنی یال شرقی سیاه کمان در ابتدای دره نفت چاک می باشد. و مسیر دوم از طریق مسیر گردنه سیاه سنگ هاست با خطر ریزش بهمن توأم می باشد.

علم کوه اثر طبیعی و ملی علم کوه با مساحتی بالغ بر 4077 هکتار در20 کیلومتری جنوب غربی شهر کلاردشت و در استان مازندران واقع گردیده است. له علم كوه به سبب برخورداري از قابليت هاي مناسب كوهنوردي نظير قله هاي مرتفع متعدد و يخچالها و ديواره هاي صعب العبور و چشم اندازهاي بي نظير، هر ساله پذيراي هزاران گردشگر طبيعي، كوهنوردان و صخره نوردان از سراسر كشور و ساير نقاط جهان مي باشد. از گونه های جانوری میتوان از كل و بز، خرس قهوه اي، پلنگ، گرگ، شغال، روباه، كبك دري و معمولي و از گونه های گیاهی میتوان از ارس خزنده، گياهان بالشتكي نظير كلاه ميرحسن، چوبك و گون نام برد. منطقه تخت سلیمان ( علم کوه ) واقع در سلسله جبال البرز و قسمت بزرگی از آن تحت عنوان البرز فزبی محسوب می گردد این ناحیه بزرگ کوهستانی با داشتن حدود تقریبی 200 قله بالای 4000 متر از شمال به سواحل دریای مازندران و از غرب به دره رودخاه کرج چالوس از شرق به منطقه الموت و سه هزار و از جنوب به منطقه طالقان محدود می گردد . ائیز و زمستان علم کوه مواجه با برف بسیار سنگین و طوفان و بوران و ریزش متوالی بهمن های سنگین همراه است بهار هر سال نیز این وضعیت ادامه دارد و در تابستان هوا معتدل تر می باشد با د غالب از جناح غربی و از منطقه سه هزار بر ناحیه می وزد و آب مصرفی در سرچشمه های متعدد آن بوفور یافت می گردد منطقه علم کوه چون سبلان دارای یخچال های بزرگ دائمی است که از هر سوی آنرا در بر گرفته اند .

پارک جنگلی خشکه داران اثر طبیعی ملی خشکه داران با مساحتی بالغ بر254 هکتار در استان مازندارن واقع گردیده است. ین اثر در ارتفاع متوسط 22- متر از سطح دریا واقع و متوسط دما و بارندگی سالیانه 16 درجه سانتیگراد و 1100 میلیمترمیباشد به همین دلیل این منطقه دارای اقلیم خیلی مرطوب معتدل میباشد.ضمنا بخشهایی از این منطقه حالت تالابی دارد و از مناطق مهم لانه سازی و جوجه آوری بسیاری از پرندگان نیز به شمار می آید. پوشش جنگلی منطقه از گونه های توسکای قشلاقی، سفید پلت، اوجا، انجیلی، شمشاد، انار وحشی، ازگیل، ولیک، لرگ، آلوچه و تمشک تشکیل شده است و از گونه های مهم جانوری میتوان از: گراز، گرگ، شغال، روباه معمولی، حواصیل شب، حواصیل خاکستری، قرقاول، باکلان بزرگ، اگرت سفید، توکا، ابیا، بوتیمار کوچک و انواع پرندگان شکاری نام برد. اثر طبيعي ملي خشكه داران در استان مازندران و بين 43/36 الي 44/36عرض شمالي و 04/51 الي 03/51 طول شرقي واقع شده است. مساحت آن در حدود 254 هكتارمي باشد. پوشش گياهي: انار ,‌ ازگيل ,‌سرخ وليك , سياه وليك ,‌آلوچه جنگلي و تمشك , آقطي , سفيد پلت و توسكا, لرك ,‌ انجيلي ,‌‌اوجا, ليلكي, توسكا ييلاقي و درختچه هاي شمشاد پرندگان : انواع حواصيل. دركيلومتر 30 محور تنكابن به چالوس به بعد از شهر عباس آباد و قبل از سلمانشهر دركنار جاده واقع شده و تنها 120 متر باد ريا فاصله دارد. اين منطقه حفاظت شده به عنوان تنها جنگل جلگه اي و بكر و از آخرين بازمانده هاي اكوسيستم هاي جنگلي جلگه اي شمال ايران با مساحت تقريبي 2600000 مترمربع مساحت بشمارمي رود. انواع مختلف گونه هاي جانوري و گياهي مانند توسكا از نوع كرك كه در ايران رو به انقراض است سه قلو انجيلي ،‌انار ، ممرز، بلوط ،‌ليلكي يا كرات خرمندي ،‌لرگ ،‌ملج ،‌انوع مهم شمشاد ،‌ازگيل جنكلي و ياس وحشي مي باشد گونه هاي متنوع و فراوان جانوري نيز از قديم در قديم در آن مي زيستند و درحال حاضر زيستگاه حيوانات وحشي نظير شغال ،‌گرگ ،‌خوك ،‌گربه وحشي و پرندگاني مثل حواصيل خاكستري ،‌قره ،‌غاز ،مرغابيها ،‌دارغاز باكلان ،‌اگوت بزرگ و كوچك مي باشد. خشكه داران با شرايط مذكور و برخورداري از ساحل زيباي درياي خزر و مجاورت با شهرهاي توريستي و امكانات اقامتي و پذيرايي از جمله بهترين مناطق براي اجراي تور مي باشد درحاشيه اين منطقه نيز يك موزه تاريخي طبيعي ايجاد شده كه مجموعه تاكسيدرمي از حيوانات وحش شمال ايران را به نمايش گذارده و همواره مورد استقابل محققان و دانش پژوهان است با هماهنگي اداره محيط زيست مي توان از اين جاذبه بازديد كرد .

غار چال نخجير غارچال نخجير در استان مرکزی در هشت كيلومتري شرق دليجان و در نزديكي روستاي نراق قرار دارد. غار چال نخجير در اواخر سال 1367 در اثر يك انفجار در نزديكي هاي دهانه آن توسط سازمان آب دليجان كشف گرديد.تا ششصد متري اول غار مسير مشترك و در امتداد جنوب به شمال مي باشد و بعد از آن داراي دو انشعاب مي شود يكي از انشعابات به طرف شمال شرق و ديگري به شمال غرب امتداد مي يابد طول كل هر كدام از شعب حدود يكهزار و سيصد متر است. از امتيازات غار مزبور افقي بودن كل مسير است. تالارهاي متعدد و حوضچه هاي آب، راهروهاي طولاني، مسيرهاي مشكل در بعضي از نقاط و چكنده و چكيده هاي بلورين و بسيار متنوع و زيبا و حتي در نقاطي منحصر به فرد از خصوصيات آن است. حدود 95% از بدنه غار پوشيده از چكنده و چكيده است و فقط 5% باقيمانده سنگي ميباشد كه اين خود بر زيبايي غار مي افزايد. غار چال نخجير از تالارهاي مختلفي تشكيل شده كه كوچكترين آن به متر 3*5*20 و بزرگترين آن به متر 30*40*120 وسعت دارد. زيباترين تالار آن، تالار چهلستون نام دارد كه با انواع چكيده و چكنده هاي مختلف و رنگهاي خيره كننده پوشيده شده است. از ديگر تالارهاي اين غار مي توان تالار سفره عروس, درياچه، برزخ، باغ وحش، چهلچراغ و تالار زيبائيها را نام برد. شما میتوانید عکسهای زیبای این غار را از روی کروکی غارچال نخجیر مشاهده نمایید. ر گنجینه شگفتی این غار اسرارآمیز ، سنگ‌ های تزئینی با اشکال متنوع مانند عقاب، لاک پشت، گوزن، انسان، کبوتر و تندیس های عظیم ‌الجثه بلورین ایجاد شده است که بیشتر آنان از جنس آهک است. وجود یک دریاچه در بخش انتهایی و زیردست غار که دیواره، سقف و پیکره ‌های اسرار آمیزآن را سنگ‌ های عجیب محاصره کرده، زیبایی زاید الوصفی به این غار داده ‌است. تهویه ‌طبیعی هوای درونی غار در فصول تابستان و زمستان یکی دیگر از عجایب این غار شگفت انگیزاست، در تابستان خنک و در زمستان گرم است و هیچ گاه در این مجموعه بازدید کنندگان با کمبود اکسیژن روبرو نمی ‌شوند. رسوبات دولومیتی با رنگ آمیزی جاذب در جای ‌جای غارپتانسیل عظیمی ‌از اسفنج های بلورین و کریستاله، باغهای مرجانی و مخروط های گل کلمی شکل را خلق کرده است. تالارهای "عروس" ، "گل کلمی" ، "آبشارگلی" ، "فرسنگ" و "هیولا" از جمله بخش های دیدنی این غار نادر و عجیب است.

غار ماهی کور، لرستان در استان لرستان، بخش پاپی یک دریاچه ی زیرزمینی و جویباری با عنوان (کای رود )وجود داردکه در شمال دهکده ی لون نزدیک ایستگاه راه آهن تنگ هفت قرار دارد.این دریاچه ی زیرزمینی در زیر کوه لون قرار دارد که با عمقی زیاد از سطح زمین به صورت راکد می باشدولی گاهی در فصل بهار به علت ازدیاد نزولات آسمانی و در نتیجه زیاد شدن آب دریاچه آب های اضافی طغیان کرده واز خروجی غار خارج می شوند. در این غار گونه ای ماهی وجود دارد که فاقد گوش چشم است و فقط در آب غار ها و جاهای تاریک زندگی می کنند.این نوع از ماهیان برای تهییه غذا وفرار از خطرات از خطوط جانبی وشاخک های حسی اطراف لب استفاده می کنند.ماهی کور از نادر ترین گونه ی ماهیان جهان است . در دنیا در حدود ۴۰ گونه ماهی فاقد چشم در آبهای شیرین شناسایی گردیده گردیده که دراین میان خانواده کپورماهیان با دارا بودن ۱۱ گونه بیشترین تعداد و خانواده سگ ماهیان جویباری با ۱۰ گونه پس از آن قرار دارند.خانواده های (Amblyopsidae) از راسته سوف ماهی شکلان،لوچ ماهیان (Cobitinae) ، کاراسیده (Characidae) ، ( Synbranchidae )، ( Ictaluridae) و (Eleotridae) از جمله خانواده هایی هستند که گونه های فاقد چشم در آنها گزارش شده است. در ماهیان مختلف اندازه چشمها نسبت به سایز ماهی ، روش بدست آوردن غذا و هم بر اساس مقدار نوری که برای یافتن غذا لازم است ، تغییر تکاملی می کند. بیشتر ماهیانی که درطول روز به شکار می پردازند، دارای چشمان توسعه یافته هستند اما چشمهای بزرگ در ماهیانی هم که عمدتا غذای خود را در تاریکی یا سپیده صبح پیدا می کنند، یا ماهیانی که در اقیانوسها و در محدوده های نفوذ نور زندگی می کنند هم دیده می شود. ماهیانی که درغارهای بدون نور زندگی می کنند ، دارای چشمهای ریز و یا فاقد چشم هستند ، در عوض دستگاه خط جانبی (Lateral line ) درآنها توسعه زیادی پیدا کرده است.

فکجور دمکش در منتها الیه شرقی استان گیلان و در شهرستان رودسر و بعد ازگذشتن از مناظر زیبا به سمت چابکسر حدود ۵ الی ۶ کیلومتری بخش چابکسر، در منطقه ای بسیار زیبا روستای فکجور ارشیان واقع شده است. این روستا از جنوب به سلسله جبال البرز، از شمال به روستای کرات محله، از غرب به میش سرا و از شرق به کبوتر آبکش ختم می شود. برای رسیدن به این روستا باید از جاده ای بسیار زیبا با پیچ و خم زیاد و انبوه درختان روبرو شویم. هوایی کاملاً ییلاقی و خنک در فصل تابستان هر مسافری را به این سمت می کشاند. روستای فکجور دارای ۳۰ الی ۴۰ خانوار زحمتکش و خونگرم و مهمان نواز است که به کشاورزی مشغولند و عمده محصول آنان مرکبات است. از جمله آثار معروف ودیدنی این روستا چشمه ای است که از سالهای بسیار دور به چشمه دمکش معروف بوده است. این چشمه در زیر درخت کهنسالی از گونه افرا واقع شده که از داخل گودال بزرگی که در زیر آن وجود دارد، آب به صورت گردابی بیرون می ریزد و آمدن آب چشمه دم به دم است یعنی گاهی چند ساعت و حتی چند روز خشک است و آبی ندارد و گاهی هم چند روز به طور مستمر آب دارد. نسیم خنکی که همیشه قبل از آمدن آب چشمه می وزد از ویژگیهای جالبی است که مردم از آن یاد می کنند . قبل از اینکه آب بالابیاید دو نسیم خنک در فاصله چنددقیقه می وزد که اهالی متوجه بالاآمدن آب می شوند. از نکات جالب دیگری که در این منطقه وجود دارد این است که حدوداً ۴۰ متر بالاتر از این چشمه، چشمه ای دیگر وجود دارد که به صورت طبیعی و ممتد آب می دهد. به گفته اهالی محل گاهی ۴۸ ساعت هم آبی در چشمه دمکش دیده نمی شود ولی گاهی در یک روز ۵ الی ۶ بار آب چشمه بالا آمده و دوباره خشک می شود و این بالاآمدن آب گاهی ۶۰ اینچ آب به ارمغان می آورد. این چشمه در ملکی خصوصی متعلق به خانواده مهدوی است که اجازه دیدن این چشمه و باغ را به عموم داده است.

سرو هرزویل این اثر کهنسال که نامش در سفرنامه ناصر خسرو هم آمده است دارای قطر یقه و ارتفاعی برابر با 3/4 و 25 متر ودر ارتفاع 600 متری از سطح دریا ودر روستای هرزویل شهرستان رودبار واقع گردیده است.شکوه و عظمت این درخت و باورهای مذهبی جامعه؛زمینه بازدید مردم را از این اثر با ارزش فراهم آورده است. اثر طبيعي ملي سرو هرزويل در استان گيلان و در محدوده شهر منجيل واقع شده است. مساحت آن در حدود 0.625 هكتار مي باشد. در دل روستاي هرزويل منجيل، سروي به يادگار مانده كه به‌دليل قامت برافراشته و قدمت طولاني‌اش مورد توجه است. سرو كهنسال هرزويل كه در سال 1362 توسط شوراي عالي محيط زيست به‌عنوان يك اثر طبيعي ملي ثبت شده، در نزديكي منجيل در دامنه‌ي كوه‌هاي شمالي جاده‌ي رشت - تهران كه سرسبز از درختان زيتون و رزبين است، پابر جاست. سروهرزويل درختى كهنسال با ارتفاع ۳۰متر و قطر تنه چهارمتر، به روايات مختلف از ۱۰۰۰ تا۳۰۰۰سال است كه در خاك شهرك تاريخى هرزويل ريشه دوانده است. حتى ناصرخسرو قباديانى در سفرنامه اش از درخت سرو زيبا و كهنسالى در منطقه هرزويل ياد مى كند.

سوسن سفید - گیلان این اثر رویشگاه و ذخیره گاه ژنتیکی گیاه کمیاب و منحصر به فرد سوسن سفید یا سوسن چلچراغ است. این اثر در ماه خرداد دوستداران و طبیعت گردان فراوانی را به سوی خود جلب مینماید. از گونه های مهم گیاهی میتوان از آقطی؛ گزنه؛ بنفشه؛ سرخس؛ گل قاصد؛ شبدر وحشی و سرخ ولیک نام برد. نام برد. در میان انواع سوسن ، معروف ترین آن ها نزد ایرانیان سوسن سفید Lilium candidum ) ) یا سوسن آزاد است که به نام سوسن ده زبان یا سوسن گل دراز نیز شناخته شده است . هر چند که به نظر می رسد که گاه به خاطر فراوانی و تشابه گل زنبق ( / زنبک یا چمبک ) با سوسن سپید ، زنبق سفید از تیره Iridaceae را نیز بجای سوسن آزاد یا سوسن سپید از تیره Liliaceae گرفته و به کار برده اند و یا سوسن زرد را نیز سوسن رشتی یا زنبق رشتی نیز نامیده اند .

غار قوری قلعه اثر طبیعی ملی قوری قلعه در ارتفاع 1650 متری بر دامنه کوه شاهو واقع گردیده است.این غار یکی از زیباترین غارهای کشور می باشد که دوستداران طبیعت را به خود جلب نموده است. وجود استالاگمیت و استالاکتیتها در غار بر زیباییهای آن افزوده است.آب غار جاری و مقدار آن تابع بارش در منطقه است.از گونه های شاخص جانوری میتوان از خفاش گوش موشی نام برد. غار زيبا و اعجاب‌آور قوري قلعه هفتمين اثرطبيعي ملي ايران است كه هرسال به ويژه در ايام نوروز گردشگران بي‌شماري را از سراسر جهان به سوي خود مي‌كشاند. این غار در 85 کیلومتری جاده کرمانشاه به پاوه قرار دارد و از آن به عنوان بزرگترین غار آبی آسیا نامبرده می شود. بنابر گفته‌ي زمين شناسان، قوري قلعه ‪ ۶۵‬ميليون سال قدمت و سه‌هزار و ‪۱۴۰‬ مترعمق دارد. دماي داخل غار را ‪ ۷۰‬و رطوبت نسبي آن را ‪ ۸۹‬درصد اندازه‌گيري كرده‌اند. در ‪ ۷۰۰‬متري غار آبادي وجود دارد كه در ايام دور قلعه‌هايي به شكل‌هاي مختلف آن را محاصره كرده‌اند و وجه تسميه اين غار يكي از همين قلعه‌هاست كه به شكل قوري بوده است.

غار پراو، کرمانشاه غار پَراو در حدود دوازده کیلومتری شمال شرقی کرمانشاه، در نزدیکی روستای چالابه بر بلندای ۳۰۵۰ متری کوه پراو یکی از بلندترین قله‌های (بلندترین قله استان کرمانشاه شاهو است) استان کرمانشاه (با ارتفاع ۳۳۵۷ متر از سطح دریا) و در کنار میدان جنوبی قله کوه پراو از رشته کوه زاگرس قرار دارد. عمق غار پراو ۷۵۱ متر و طول آن ۱۴۵۴ متر می‌باشد. تعداد ۲۶ حلقه چاه دارد و عمیق‌ترین چاه، چاه ۱۶ است، به عمق ۴۲ متر به علت این که آب جاری شده در غار پراو حاصل ذوب شدن یخچالهای زیر زمینی غار پراو است و همینطور بخاطر ارتفاع بالای این غار برودت آب خیلی زیاد است. (بین ۳-۱ درجه سانتیگراد) و در هیچ کجای غار دما بالاتر از این نیست. بدنه و دیوار سنگی داخل غار بسیار خشن و متخلخل است و این باعث می‌شود که لباس غارنوردان در حین پیمایش سریعا پاره شود. آب سرد به لباسهای زیر و سطح بدن نفوذ می‌کند که دشواری‌های پیمایش را زیادتر می‌کند . این غار برای اولین بار در سال 1972 توسط یک گروه غارنورد انگلیسی تا انتها پیمایش شد. اولین تلاش جدی ایرانی ها برای پیمایش غار در سال 1368 توسط کانون کوهنوردان کرمانشاه انجام شد که به دلیل بارش باران و سرازیر شدن آب در غار ناتمام ماند. اما غارنوردان کانون کوهنوردان کرمانشاه بار دیگر در سال 1370 موفق شدند به عنوان اولین گروه ایرانی تا انتهای غار را پیمایش کنند. غار پراو با درجه سختی پیمایش «۵ دی» از دشوارگذرترین غارهای جهان به شمار می‌رود و تاکنون ۴ نفر از غارنوردان ایرانی با نام‌های سعید امینی (سال ۱۳۷۶)، امیر احمدی، ویکتوریا کیانی راد (سال ۱۳۸۱) و خلیل عبد نیکویی (۱۳۸۷) در هنگام پیمایش این غار جان خود را از دست داده‌اند.فصل بهار و تابستان بهترین موقع غارنوردی می‌باشد.

سرو سیرچ - کرمان سيرچ يکى از چهار آبادى بزرگ بخش شهداد است که در ناحيهٔ خوش آب و هواى کوهستانى بر سر راه شهداد - کرمان قرار گرفته است. فاصلهٔ آن تا شهر کرمان ۸۰ کيلومتر و تا مرکز بخش شهداد ۲۵ کيلومتر است. سيرچ از قديم محل ييلاق بخش گرمسيرى و کويرى شهداد و آبادي هاى تابعهٔ آن بوده و بهارستان نام داشت. ييلاق مذکور در ارتفاع ۱۵۵۰ مترى در درهٔ رودى به همين نام قرار دارد و جمعيت آن در تابستان به علت موقعيت تفرجگاهى به بيش از ده هزار نفر مي رسد. سيرچ چشم اندازى زيبا، پوشيده از توده هاى انبوه درختان دارد. در مرکز سيرچ چندين درخت کهنسال سرو و چنار نيز وجود دارد." ولي يكي از اين درختان بسيار كهنسال است. سيرچ زادگاه نويسنده مشهور هوشنگ مرادي كرماني است و خانه اي كه اين نويسنده شهير در آن بزرگ شده است در مجاورت همين درخت كهنسال است.دره سيرچ نيز در روز سيزده بدر پذيراي اهالي كرمان است. كمي آنطرف تر شهداد قرار دارد و ديدن كلوت هاي شهداد، قلعه شفيع آباد، آسياب )دو قلو( شهداد و شهر كوتوله ها براي كوهنوردان جذابيت خاصي دارد.

قله تفتان شته کوه تفتان به طول 12 کیلو متر و دارای قله های متعدد میباشد. سه دهانه اتشفشانی نیمه فعال که از دهانه های آن بخار؛ گازهای گوگردی دائماً در حال تصاعد می باشد چشم انداز خیره کننده ای را بوجود آورده است. گوگردی بودن منطقه از پیدایش شرایط زیستی گیاهی و جانوری ممانعت بوجود آورده است.این اثر مورد احترام اهالی منطقه بوده وکوهنوردان زیادی را همه ساله به سوی خود جلب مینماید. تفتان قله اي با ارتفاع 4050 متر در 150 كيلومتري زاهدان واقع است اين كوه آتشفشاني نيمه فعال است كه همچنان گاز گوگرد از آن خارج ميشود . تفتان از چهار مسیر صعود میشود غربی مسیر پناهگاه . شرقی روستایی ترشاب . شمالی روستایی تمین . شمال شرقی دو راهی سنگان و روستایی خنجک ماده خروجی از قله در صورتی که با آب مخلوط شود تولید اسید سولفوریک میکند so4h2 که ماده بسار خطرناکی است که به تیز آب سلطانی هم معروف است. گیاه خاص منطقه بادام تلخ . پونه. درمنه . آویشن خار گلک و گرمونه که برای دل درد بسیار مفید است و تقریبا تمام ارتفاعات را پوشانده است. قله تفتان معمولا برف زیادی نمی گیرد اما به طور معمول می توان گفت میزان برف آن در زمستان تا زیر زانو می باشد و در طول این سالها مشکل ترین صعود آن در سال 74 بوده به خاطر برف زیادی که منطقه را پوشانده بود. حیواناتی که گهگاهی در این منطقه دیده می شوند روباه شغال گرگ و کبک است. مردم این منطقه زندگی عشایری توام با زندگی روستایی دارند به طوریکه تابستان به این منطقه کوچ می کنند و در چادرهایشان زندگی میکنند جنس این چادرها که پلاس نام دارد از موی بز و کرک ساخته می شود که آب از آنها عبور نمیکند.

چشمه گل فشان پیرگل – سیستان و بلوچستان گل افشان پيرگل در 76 كيلومتري خاش با ارتفاع يك هزار و 653 متر بين حصار كوه هاي تفتان در موقعیت جغرافیایی N275918 E602902 نمونه اي بي بديل از آفرينش را در اين منطقه به نمايش مي گذارد. گل ا فشان ها پدیده جالب و مهیجی هستند که با جزر و مد دریا از دل زمین گل به بیرون پرتاب می کنند. گستره ای ۳ هکتاری پوشیده در لفافه گل های رس و مارن، بدون هیچ گیاه و سبزی در اطراف، منحصر و تک افتاده در نزدیکی ساحل دریای آزاد، منظره ای زیبا از عارضه جغرافیایی به نمایش گذاشته است. پیرگل نام گل ا فشان مشهور خاش است. خاک حاشیه اش که ترک برداشته و خشک و نیمه خشک، تکه تکه شده، با رنگی شبیه خاک کائولین (خاک زرد) جلایی زیبا به فضای بین کوه های سپیدپوش تفتان داده است.حسین عسگری، کارشناس اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان درباره گل افشان پیرگل می گوید: «در منطقه کوهستانی تفتان گل ا فشانی به ارتفاع ۱۶۵۳ متر از سطح دریا قد برافراشته و هیچ گیاه جانوری در ۳ هکتاری آن به چشم نمی خورد. این جاذبه طبیعی در دنیا نظیر ندارد و برای تماشای این پدیده می توان از هر جای از دنیا گردشگر جذب کرد.» خاش که حاوی حیات وحش جذابی است، هنوز برای جذب گردشگر شناسانده و سرمایه گذاری نشده است.

چشمه گل فشان تنگ، چابهار اين گل‌فشان ها در 95 كيلومتري غرب بندر كنارك و در دشت كهير نرسيده به روستاي تنگ در زميني مسطح واقع شده و داراي سه تپه كوچك گل‌فشان است كه يكي از آنها شبيه آتشفشان و در حال حاضر فعال است و بقيه آنها نيز از چند سال قبل به صورت غيرفعال درآمده‌اند . در بلنداي اين تپه‌ها، دهانه‌هايي به قطر چند سانتي متر وجود دارد و از دهانه گل‌فشان كه در حال حاضر فعال است، به طور متناوب گل خاكستري رنگ خارج شده و به سوي دامنه‌ها سرازير مي‌شود. دوره تناوب اين پديده نادر و زيبا ده تا پانزده دقيقه است كه اين عمل با لرزش خاك همراه است و گاهي به هنگام خروج گل، صدايي همانند شليك تفنگ از آن به گوش مي‌رسد.

سرو زربین سنگان، خاش اثر طبیعی ملی (سرو زربین سنگان( در استان سیستان و بلوچستان و در 45 کیلومتری شهرستان خاش واقع شده که ارتفاع آن حدود 30 متر و قطر تنه درخت 3 متر است. بر اساس اطلاعات به دست آمده، زرتشتیان به درختان سرو احترام خاصی قائل بودند از این رو این درختان را موبدان زرتشتی می‌کاشتند. بعد از اسلام برای اینکه این درخت از بین نرود مردم منطقه از آن به نام درخت میر عمر یاد می‌کردند و بعدها به نام سُل نامگذاری شد. در گذشته این درخت به عنوان زیاتگاهی بود که مردم برای زیارت به آن مراجعه می‌کردند و با بستن نخ و تکه پارچه مراد و خواسته‌های خود را از آن می‌طلبیدند. زربین با نام دوجمله‌ای Cupressus sempervirens) گونه‌ای از درختان همیشه‌سبز، از دسته مخروطیان (Pinophyta) ردهٔ ناژویان (Pinopsida)، راستهٔ کاجیان (Pinales)، تیرهٔ سروها (Cupressaceae)، سردهٔ سرو ناز (Cupressus). «سرو زربین» درختی زیبا به ارتفاع ‪ ۲۰‬تا ‪ ۳۰‬متر گسترده در برخی نواحی شمال ایران است که سبزی همیشگی آن جلوه‌ای خاص به طبیعت منطقه می‌بخشد. جورهٔ اصلی زربین، مخروطی با گسترش افقی دارد؛ شاخه‌های جانبی آن نیز افقی هستند.

صنوبر شیروان قدیمی ترین درخت صنوبر کشور در روستای نظرعلی با قدمتی 300ساله در فهرست آثار طبیعی، ملی ایران به ثبت رسید. به‌طور طبيعي تنه گونه صنوبر از سنين 70 تا 80 سالگي به بالا ميان تهي وپوسيده شده وازبين مي رود بنابراين با توجه به قدمت و شادابی که دارد و همچنین سازگاری آن با اقلیم منطقه می تواند اهمیت زیادی در بررسی ها و مطالعات ژنتیکی داشته و پایه ای ارزشمند برای تکثیر باشد. کهنسال ترین درخت صنوبر ایران در روستای نظر علی شیروان، یکی از روستا های بخش سرحد شیروان واقع در استان خراسـان شمالی است. این درخت کهنسال که بی اغراق یکی از قطورترین درختان صنوبرایران است به دلیل ریشه دوانی در خاک آبرفتی و حاصلخیز دارای قدرت تکثیر و تاج شاداب و گسترده است. ارتفاع آن بیش از 20 متر و تاج پوشش آن نیز بیش از 500 متر مربع است و قطری در حدود 5/2 متر دارد. این صنوبر در فاصله 50 کیلومتری شهرستان شیروان قرار دارد . اين درخت کهنسال بانام علميpopulus nigra(صنوبر تبريزي) بوده وازخانواده salicaceae(بيدها) به حساب مي‌آيد. رخت صنوبر تبريزي يکي از گونه‌هاي پهن بزرگ است . از اين گونه درختي با توجه به سرعت رشد مناسبي که دارد در صنايع چوب مثل درب و پنجره کبريت سازي تهيه خمير کاغذ تامين سوخت کاشت براي جلوگيري از فرسايش جنگل‌ها ساختمان سازي صنايع تخته خرده ولوله بري و.. استفاده مي‌شود، به همين سبب چند سالي است که طرح‌هايي براي کاشت صنوبر در کشور اجرا مي‌شود.

سرو های قره باغ، شیروان سرو های قره باغ واقع در استان خراسان شمالی با مساحت 1256 مترمربع. مجموعه ای از 7 سرو کهنسال با ارتفاع حداقل 8 متر و حداکثر 13 متر در پوشش کاملا مسطح شرق شهرستان شیروان واقع است.

درخت ارس سرانی، شیروان درخت ارس سرانی، یکی از جاذبه های گردشگری بی همتا در استان خراسان شمالی است که گفته می شود قدمت آن به دوره پیش از حکومت هخامنشیان بر ایران بزرگ، باز می گردد. این درخت کهن‌سال در منطقه‌ای کوهستانی، نزدیکی روستای سرانی و در فاصله 52 کیلومتری شمال شهر شیروان (نزدیکی مرز ایران با ترکمنستان) قرار گرفته است. این درخت در داخل دامنه‌های اطراف روستا که دارای پوششی وسیع از جامعه درختان ارس است قرار گرفته و تنه آن قطری معادل 270 سانتیمتر دارد. طبق بررسی‌های صورت گرفته درخت یاد شده کهن‌سال‌ترین ارس موجود در استان خراسان شمالی است. ریشه‌های قطور این درخت ارس از خاک بیرون آمده و زیبایی خیره کننده‌ای را سبب شده است. این درخت ارس به دلیل عظمت و بزرگی آن به راحتی توجه هر عابری را به خویش معطوف می‌سازد و نزد اهالی روستا نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. قدمت این درخت تنومند در حدود 2 هزار و 700 سال است. این داشته ارزشمند جزو 3 درخت بسیار کهن‌سال شناخته شده در کشور به حساب میآید و این موضوع مورد تایید موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور نیز قرار گرفته است. این درخت کهن‌سال با توجه به قدمتی که دارد، توانسته با آب و هوای منطقه به خوبی سازگاری پیدا کند و وضعیت زیستی آن به صورت شاداب و سبز است.

دریاچه بزنگان، سرخس دریاچه بزنگان در استان خراسان رضوی واقع است. دریاچه بزنگان(bazangan)، در حاشیه روستای بزنگان، مرکز دهستان گل بی بی و روستایی از توابع بخش مرزداران شهرستان سرخس، استان خراسان رضوی است. و در فاصله ۱۰۰ کیلومتری شهر سرخس قرار دارد. منطقه سالهاست كه تحت مطالعه ونظارت بوده و اقدامات لازم جهت ارتقاء سطح و تبديل آن به يكي ازمناطق چهارگانه به عمل آمده است. مشخصات اين درياچه با وسعتي حدود 500 هكتار( 52 هکتار سطح آبی ) و عمق متوسط 8 متر در 120 كيلومتري شرق مشهد و 4 كيلومتري شرق روستاي بزنگان قرار گرفته است. منطقه داراي آب وهواي گرمسيري بوده و درجه حرارت هوا در تابستان به بيش از 30 درجه و سطح آب درياچه تا 24 درجه سانتيگراد اندازه گيري شده است. منابع تغذيه آبي اين درياچه را تعدادي چشمه سطحي و عمقي و بارندگيهاي سالانه تشكيل مي دهد و بطور متوسط سالانه يك متر نوسان آبي دارد كه عمده ترين عامل كاهش سطح آب تبخير مستقيم مي باشد. ويژگيهاي درياچه تشكيل آن بر روي سازندهاي آهكي دوران دوم زمين شناسي كه حاكي از قدمت ايجاد آن مي باشد ارزش مطالعاتي قابل ملاحظه اي را از نظر زمين شناسي و ديرينه شناسي و مطالعات تغيير و تحولات محيطي منطقه درگذشته بوجود آورده است. بزرگترين آبگير طبيعي استان با ويژگي آبهاي دريايي مي باشد. سطح درياچه بخاطر بالابودن املاح آن هيچگاه يخ نمي بندد. وجود طبقات گرمايي كه درياچه را به سه زيستگاه با شرايط و گونه هاي زيستي متفاوت تقسيم نموده است اين پديده منظم گرمايي كه عمدتاً در فصل تابستان در اين درياچه ديده مي شود باعث مي گردد در زمان گرم شدن هوا و بالارفتن درجه حرارت آب در تابستان سه طبقه مشخص گرمايي ايجاد گردد كه طبقه زيرين با حدود يك سوم گرماي سطح آب محيط مناسبي را جهت زندگي ماهيان سرد آبي فراهم مي نمايد. درياچه در حال حاضر عليرغم نداشتن زيستگاه مناسب پرندگان آبزي ساليانه ميزبان دهها نوع پرنده مهاجر آبزي از انواع اردكها، پليكان، فلامینگو ، قو مي باشد. آنقوت و چنگر از پرندگاني هستند كه در اين درياچه تخم گذاري و زاد و ولد مي نمايند. درياچه از نظر مواد غذايي خودكفا بوده و دوران اليگو تروفيك را پشت سر نهاده و در ابتداي دوران ايو تروفيكي مي باشد.سطح درياچه در گذشته نه چندان دور بيش از دو برابر اندازه فعلي بوده و رسوبگذاري شديد قسمتهاي شمالي را پر و از درياچه جدا نموده است كه در جهت احياء و بهره وري معقول ضروري است مجدداً احياء گردد.عميق ترين نقطه درياچه 12 متر و عمق متوسط آن 8 متر است. از نظر پوشش گياهي در درياچه جلبكهاي قهوه اي و در سواحل آن گز، پده، كلپوره، باريجه زيره سياه و گياهان يك ساله نظير گرامينه ها قابل مشاهده است.از پرندگان درياچه مي توان مرغابي، حواصیل ، چنگر، آنقوت را نام برد. از نظرليمنولوژيكي و شرايط اكولوژيكي، لب شور بودن آب درياچه، تشكيلات طبقات گرمايي، رسوبگذاري ادوار گذشته و … ارزشهاي مطالعاتي بسياري براي محققين فراهم نموده است.

لاله واژگون لاله واژگون گياهي چند ساله با گلهاي بسيار زيبا از خانواده سوسن است . گلدهي لاله هاي واژگون در ماه ارديبهشت میباشد و هر ساله هزاران نفراز مردم علاقمند را به تماشا از نقاط دور و نزديك استان و خارج از استان به سوي خود جلب مي نماید. از مهمترین گونه های گیاهی به غیر از لاله واژکون میتوان از کرفس کوهی واز گونه ها-ی جانوری میتوان از کل و بز و پلنگ نام برد. گویند این گل در آن زمان که گلوی سیاووش پاک‌نهاد با تیغ تیز گرسیوز خونریز، آن پلید دژخیم بدنهاد، آشنا می‌شد، شاهد ماجرا بود. از پس آن اندوه، گلگونه رخ، سر به زیر افکند تا آرام آرام اشک بریزد بر بیگناهی سیاووش. گل لاله واژگون با نام علمی (Fritillaria) گیاهی است دیدنی که در هوای لطیف مرغزارهای سرسبز کوهسارهای سربلند و مغرور ایران‌زمین می‌روید. جای‌جای این خاک گهرخیز هنرزا، سرشار از دیدنی‌هایی است که در پهنه‌سار گیتی اگر یگانه نباشد، کمیاب و نایاب است. در پاوه و اورامانات هم به این گل اشک سیاوش می‌گویند. لاله واژگون در نقش‌ سرستون‌هاي ساساني‌ها هم در موزه طاق بستان در كنار نقش پادشاه ساساني ديده مي‌شود.

جزیره خارکو این جزیره دارای تعدادی تأسیسات به جای مانده از حضور نظامیان کشور در سال‌های جنگ ایران و عراق از جمله اسکله و ساختمان‌های انبارمانند می‌باشد که امروزه محل مناسبی جهت رشد پرندگان در این جزیره‌است. این جزیره همچنین زمانی محل استقرار نظامیان انگلیسی جهت تسخیر خارک بود و پیش از آن نیز میر مهنای بندر ریگی برای حمله به هلندیان در خارک از خارکو نیروهای خود را به سمت خارک گسیل داشته‌است.پناهگاه حیات وحش خارک و خارکو در فاصله ۵۴ کیلومتری شمال غربی بوشهر در آبهای ساحلی واقع شده است . وشش گیاهی و حیات وحش پوشش گیاهی عمده منطقه شامل کنار ، کهور ، انجیر ، معابد ، انجیر بنگال و انواع گیاهان علفی می باشد . مهمترین جانور منطقه آهو می باشد که قریب به ۱۵۰ سال پیش به این جزیره انتقال یافته و علیرغم وجود یکسری تعارضات انسانی و عوامل محدوده کننده طبیعی نظیر خشکسالی ، توانسته است خود را با محیط جزیره وفق داده و در جزیره ماندگار شود . سایر ویژگیهای طبیعی : جزیره خارک به همراه جزیره خارکو به دلیل ارزشهای فوق العاده اکولوژیکی که دارای یکی از از اجتماعات منحصر به فرد مرجانهای و زیستمندان دریایی ، محل تخمگذاری هزاران قطعه پرندگان آبزی و کنار آبزی می باشد .

گنبد نمکی جاشک، خورموج اين منطقه کوهستاني بوده و به علت شرايط خاص توپوگرافي و اقليمي فاقد هرگونه چشمه‌هاي آب شيرين، آبشخور و چاه است و تنها غارهاي نمکي و چشمه‌هاي نمکي به تعداد فراوان وجود دارد. کوه نمک جاشک در محدوده درويشي ‌رودخانه‌مند قرار گرفته است. بخش‌هايي از گنبد نمکي کاکي که داراي نمک است فاقد هر گونه پوشش گياهي است اما بيشتر لايه‌هاي سازنده آن آهکي است که از ميان کوه نمک سربرآورده و از پوشش گياهي بسيار خوبي برخوردار است و در دامنه هاي کوه نيز گياهان مقاوم به شوري مشاهده مي‌شود. در کل پوشش گياهي منطقه شامل گون، گيشدار و قيچ است که در فصل زمستان و بهار انواع گياهان يک‌ساله سطح زمين را مي‌پوشاند و زيبايي خاصي به آن مي‌بخشد. همچنين در دره‌هايي که از نمک‌زارهاي نمکي در امان مانده‌اند، درختچه‌هاي کنار و اشک به وفور ديده مي‌شود.

دهلران(غارخفاش) غارخفاش يکي ازپديده هاي نادر طبيعي کشور و حتي در بين کشورهاي منطقه استکه حدود 1 کيلومتر از چشمه هاي آبگرم فاصله دارد. اين غار طبيعي که حدود 265 متر طول دارد و داراي استالاکيت ها و استالاکميت هاي فراواني است در اين غار ده ها گونه ازخفاش دمدار، خفاش بال پهن وجود دارد ونکته قابل توجه در اين غار دو چيز است که بسيارحائز اهميت است. الف: فراواني خفاش دراين غار که تعداد آنها به ده ها هزارمي رسد. اين خفاش ها در هنگام غروب از اين غار به صورت دسته هاي بزرگ خارج شده و در اين هنگام فضاي جالبي رابه وجود مي آورند اين خفاش ها مسافتي 3 کيلومتري تا شهر را طي مي کنند و در سال هاي قبل که خانه ها اکثرا گلي و زياد نبوده در بعضي خانه هاي قديمي مي ماندند اما هم اکنون بعد از طي مساحت زيادبه غاربرمي گردند. ب: وجود لايه هاي فضله حيواني ناشي ازفضولات خفاش ها که در طول دوران تاريخي که مجموعا روي هم انباشته شده است. البته اين نوع فضله به عنوان قوي ترين کود حيواني در زراعت کشاورزي و ساير موارد مورد توجه قرار گرفته است و مشهور است که در تپه هاي تاريخي علي کش و محمدجعفرکه توسط هيات باستان شناسي در سال هاي قبل از انقلاب مورد کاوش واقع شده است از اين فضله در بخش کشاورزي استفاده شده است و در تاريخ آمده است که دهلران درکنارتپه علي کش اولين مهد تمدن کشاورزي درغرب فلات ايران است. اين غار به عنوان يکي از غارهاي مهم ودست نخورده جهان به عنوان اولين غارخفاش و مورد توجه گردشگران و محققان ودانشمندان قرارداشته است.

تنگه رازیانه تنگه رازیانه در استان ایلام ،یکی از مناطق ژئوتوریسم استان بوده و طبیعت بی نظیری دارد. این اثر طبیعی در لیست ثبت آثار ملی طبیعی ایران قرار دارد. این تنگه درهٔ باریک و ژرفی است که در منطقه‌ای سرسبز واقع شده‌است. در درون این تنگه نیز رودی روان است. محل این تنگه در ۵۰ کیلومتری جاده ایلام-دره‌شهر است. ۷۵ هکتار از اراضی تنگه رازیانه در سال ۱۳۸۸ خورشیدی به عنوان اثر طبیعی-ملی معرفی شد و در همان سال این اثر در فهرست آثار طبیعی ملی ایران قرار گرفت. این ثبت آن را در طبقه دوم سازمان بین‌المللی IUCN قرار داده‌است.

دهلران (چشمه هاي آبگرم) چشمه هاي آبگرم با خواص درماني و گوگردي در فاصله 3 کيلومتري از شهر دهلران در دامنه کوه سياهکوه ونزديک به غارخفاش قراردارد. اين چشمه آبگرم با دماي حدود 50 درجه سانتيگراد داراي چشمه هاي بهداشتي آبگرم و استخرهاي لجن درماني بوده که از اهميت درماني خاصي برخورداراست. آب اين چشمه ها در طول روز با توجه به انعکاس نورخورشيد به صورت هفت رنگ خودرانشان مي دهد. از خواص درماني اين چشمه براي رماتيسم، حساسيت، دمل، زخمها وهمچنين شکستگي استخوان و کوفتگي بسيارموثراست. اما کساني که دچار ناراحتي هاي قلبي هستند به علت گوگرد زياد در منطقه بايد ازچشمه استفاده نکنند هم اکنون شهرداري تاسيساتي در آنجا احداث نموده است که به خصوص در ايام بهار و زمستان مورد استفاده قرارمي گيرد اين چشمه هاي آبگرم به صورت رودخانه در پايين دشت سرد شده و به نام سرگرو يا سرگراب براي مصارف کشاورزي و گوسفندان استفاده مي شود و حتي اين تغيير رنگ روزانه آب گرم به صورت يک ضرب المثل محلي در آمده که مي گويند افرادي که داراي ماهيت نيستند مانند آب گرم دهلران هستند که روزانه به چند رنگ تغييرمي کند

دهلران (چشمه‌هاي قير) اين چشمه‌ها در شمال شرقي دهلران و به فاصله تقريبي 7 كيلومتري از آن در نزديكي ساختمان مخروبه‌ي شركت نفت ودر منطقه‌اي دشتي در پاي دامنه‌ي سياه كوه واقع شده است.از اين چشمه‌ها قير به صورت روان همراه با آب از زمين مي‌جوشد و پس ازبه هم آميختن حوضچه‌ي طبيعي سياه‌رنگي تشكيل مي‌دهد واز طريق يك راه خروجي از حوضچه جدا ميشود.آب خروجي از چشمه‌ي مركزي سرد بوده واز چشمه اي كه در فاصله‌ي 700متري از چشمه‌ي اصلي قرار دارد آب گرم گوگرد دار مي‌جوشد.اين چشمه‌ها آبباريكه‌اي را به وجود مي‌آورندكه قير سيال را با خود حمل مي كنند،به نحوي كه نواحي اطراف اين چشمه‌ها انباشته از قير است.آب چشمه‌ها لكه هاي سبزي را دردل دشت مجاور سياه كوه به وجود آورده‌اند كه نشان از وجود منابع آبي مذكور دارد. چشمه ي مركزي داراي قطري معادل 9متر وعمق تقريبي 50 سانتي متر مي‌باشدكه بسته به تغييرات آب وهوايي قطر حوضچه تغيير پيدا مي‌كند. ارتفاع اين اثر طبيعي از سطح درياي آزاد 240متر مي‌باشد.

غار یخکان اثر طبیعی و ملی غار یخکان در منتهی الیه جنوب شرقی استان اردبیل واقع گردیده است. هوای داخل غار سرد و به شدت مرطوب و نمناک می باشد. حوضچه آبی در ضلع شرقی و در ارتفاع ۱.۵ متری از کف غار تشکیل شده است. آب آن از جمع شدن قطرات آب ناشی از تقطیر در اثر برخورد بخار آب با دیواره سرد تأمین می شود. این حوضچه دارای آب بسیار گوارا و فوق العاده سرد می باشد. غار یخکان در منتهی الیه جنوب شرقی شهرستان خلخال در ضلع غربی رشته ماسوله داغ و در ارتفاع حدود ۲۵۰۰ متری از سطح دریای آزاد واقع شده است. فاصله غار یخکان از مرکز شهرستان خلخال حدود ۷۷ کیلومتر می باشد و دسترسی به این غار از طریق جاده شوسه به طول ۷۴ کیلومتر و ۳ کیلومتر راه پیاده رو امکان پذیر است.

قله سبلان سبلان (ترکی آذربایجانی: [(ساوالان)(معانی مختلفی برای نام ساوالان ذکر می شود ولی رایج ترین معانی عبارتند از ساو به معنی پیغام(وحی)و آلان به معنی گیرنده معنای کلی یعنی گیرنده وحی ریشه این معنی اشاره دارد به پیامبری زرتشت در این مکان.معنی دیگر ساولان یعنی گیرنده روح که این معنی هم حکایت از ارتفاعی دارد که در طلوع خورشید اولین مکان تابش نور قله ساوالان می باشد )]، سبلان از کوه‌های مرتفع ایران است که در شمال غرب این کشور و در بین استان اردبیل و آذربایجان شرقی قرار دارد. سبلان سومین قله بلند ایران (پس از دماوند و علم‌کوه) و یک کوه آتشفشانی غیرفعال است. ارتفاع قله این کوه ۴۸۱۱ متر است (در استان اردبیل) و در بالای قله آن دریاچه کوچکی قرار دارد.همچنین برخی کوه سبلان را محل بعثت پیامبر ایران، زرتشت، می‌دانند.

غار سهولان غار «سَهولان» (کردی: Sehollan) در روستای سهولان، ۴۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر مهاباد میان مهاباد-بوکان و همچنین در ۲۸ کیلومتری شهر بوکان در استان آذربایجان غربی واقع شده‌است. ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه آن به ۵۰ متر می‌رسد و عمق آب در برخی جاها به ۳۰ متر می‌رسد. اختلاف دمای درون و بیرون غار بین ۱۰ الی ۱۵ درجه‌است. سهولان به زبان کردی به معنی یخبندان است و مردم محلی غار را «کونه کوتر» یعنی لانه کبوتر نیز می‌نامند. دلیل این نامگذاری وجود تعداد زیادی لانه کبوتر درون غار است.

فسیل مراغه فسیل‌های منطقهٔ فسیلی مراغه قدمت هفت میلیون سالهٔ این منطقه را به عنوان نخستین اثر ملی، طبیعی و فسیلی ایران بازگو می‌کنند. در آخرین مطالعات صورت گرفته فسیل‌های اجداد ماموت، زرافه و آهو در این منطقه کشف شده‌است. لایه‌های سنگواره‌ای موجود در مراغه مربوط به اواخر دوران نوزیستی زمین‌شناسی یعنی چهار تا هفت میلیون سال قبل هستند که با انجام کاوش‌های علمی می‌توان اطلاعات بسیار دقیقی را از زندگی جانوران غول‌پیکر در این منطقه به دست آورد. منطقه فسیلی مراغه به دلیل دارا بودن فسیل ماستادون و ماموت‌ها (سنگواره‌های پیش از تاریخ) دارای شهرت جهانی بوده و هم اکنون مورد حفاظت ویژه سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.

قله دماوند این اثر در 90 کیلومتری شمال شرق تهران و در استان مازندران واقع گردیده است. ویژگیهای منطقه این قله با 5671 ارتفاع مرتفع ترین نقطه ایران به حساب می آید. دارای شکلی مخروطی و در دهانه خاموش آن گوگرد فراوان به چشم می خورد . این قله در فرهنگ کشورمان مظهر پایداری و استواری محسوب میگردد . این اثر به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود پژوهشگران و کوهنوردان فراوانی را از سراسر کشور و جهان بسوی خود جلب می نماید.از گونه های مهم گیاهی میتوان از بومادران وپیر گیاه دماوندی ؛اسپرس کوهی و گون نام برد. قله دماوند به ارتفاع 5671 متر واقع در استان مازندران و قرار گرافته در جناح شمالي دره رودخانه هراز بخش لاريجان يكي از مخروط‌هاي عظيم آتشفشاني ايران مي‌باشد. اين قله از شمال به دره رودخانه نمارستاق از شرق به دره هراز و از غرب و جنوب غربي محاط به دره رودخانه دليچاي و درياچه سد لار مي‌باشد. مسير صعود قله دماوند داراي 60 مسير اصلي و فرعي و تركيبي صعود از زواياي جغرافيايي مختلف بر روي خود مي‌باشد كه در اين ميان 4 مسير اصلي و چهار مسير فرعي مجموعا به تعداد 8 مسير صعود را مي‌توان بر روي آن نام برد كه عبارتند از : 1- مسير جنوبي 2- مسير شمالي 3- مسير غربي 4– مسير شرقي 5- مسير جنوب غربي 6- مسير جنوب شرقي 7- مسير شمال غربي 8- مسير شمال شرقي مي‌باشند كه هر يك با توجه به موقعيت جغرافيايي خاص خود از مسيري مشخص به قله مي‌رسند. برنامه‌ريزي و اجرا براي صعود به قله دماوند ساده ترين مسير راه جنوبي است كه اين مسير از بخش پلور واقع در جاده هراز آغاز كه توسط يك جاده آسفالته و بخش خاكي تا منطقه‌اي بنام گوسفندسرا پيش رفته ، سپس پياده روي و صعود از اين نقطه رو به شمال آغاز و با پيمودن 3 ساعت به بارگاه سوم دماوند در ارتفاع 4100 متري مي‌رسد. از اين نقطه مسير با شيبي بسيار تند بمدت 4 تا 5 ساعت تا قله امتداد مي‌يابد. برنامه ريزي اجراي صعود به قله دماوند از مسير جنوبي بطور متوسط به دو روز زمان يا حداكثر 3 روز با ديداري از آبگرم لاريجان زمان مي‌طلبد. آب و هوا در بهار هر سال از فروردين تا اواخر ارديبهشت داراي هواي بسيار طوفاني با بارش برف به تناوب و بسيار خطرناك براي صعود است. از اواسط خرداد تا آخر تيرماه بهترين و جذاب‌ترين زمان براي اجراي برنامه به واسطه پايداري نسبي هوا و سرسبزي و طراوت منطقه و وجود آب فراوان در گوسفندسرا و بارگاه سوم و برف چال‌هاي كوچك و بزرگ. از اواخر تير تا پايان شهريور ماه هواي پايدار و برف كم و ثابت شدن محدوده يخچال‌ها و كمبود آب در دامنه‌ها و بارگاه سوم. از اوايل مهرماه تا پايان اسفند ماه داراي هواي ناپايدار طوفاني و بوراني و حجم سنگين برف در دامنه‌ها و نبود آب جاري توام است.

گزارش مشکل

سوالات و نظرات کاربران

ربابه ابراهیمی چهارشنبه، 24 خرداد 1396

طبیعت زیبایی داریم کاش همین طوری بمانند

عباس ولوئیان شنبه، 06 خرداد 1396

تصاویر زیبایی هستش

behshad vzr دوشنبه، 23 اسفند 1395

اثار خیلی زیبایی داریم حیف که درست نگهشون نمیداریم

مریم شکری کاریزعمر دوشنبه، 23 اسفند 1395

فکر نمیکردم دهلران همچین مناطقی داشته باشه

مهری آزادی نسب دوشنبه، 18 بهمن 1395

احتمال میدم تصویر ماهی مربوط به ماهی کور لرستان میشه که توی یه غار که پر از آبه زندگی میکنه و در سطح دنیا نذیر نداره. البته اگه تصویر مربوط به اون باشه!

محبوبه قلی پور سه شنبه، 05 بهمن 1395

خیلی زیبا هستن.عالیه که این عکسا رو نشون میدین .روح ادمو تازه میکنه این زیباییها.موقع سفرهم خیلی بدرد بخوره.ممنون

کوثر رحیم پور سه شنبه، 28 دی 1395

از کیفیت تصاویر بسیار ناراضیم و به همین دلیل لایک‌نمیکنم

نوید امین آقایی سه شنبه، 28 دی 1395

(پاسخ) متاسفانه از برخی از این مکان ها تصاویر بهتری پیدا نشده ، در صورتی که تصویر بهتری پیدا کردید برای ما ارسال کنید.

هادي اصفهاني دوشنبه، 27 دی 1395

همین ها رو میشه با زوایا و تکنیک های خاص عکاسی بسیار جالب تر و شگفت انگیز تر کنیم و به دنیا معرفی نماییم.جاذبه های طبیعی کشورمون رو نباید دست کم بگیریم