تابلو مونالیزا و تکنیک اسفوماتو

هر روزه افراد زیادی از سراسر جهان به پاریس سفر می‌کنند تا مشهور‌ترین تابلوی رنگ روغن جهان، مونالیزا را تماشا کنند. بیشتر آن‌ها فقط کنجکاو هستند و می‌خواهند تجربه‌ی شخصی دیدن این اثر را داشته باشند.

بعضی‌ها آن لبخند مرموز و مبهم، تناسبات کامل و ترکیب بندی ایده‌آلش را ستایش می‌کنند و البته هنوز هم کسانی هستند که در پی کشف ادعاهای مرموز و  خیالی این نقاشی رنگ روغن باشند اما متاسفانه قاب‌های شیشه‌ای ضخیم و حصارهای چوبی همه‌ی افراد را در فاصله‌ی مناسبی نگه می‌دارند. جمعیت زیاد نیز موانع بیشتری برای بررسی دقیق‌تر ایجاد می‌کند. این زیاد خوب نیست، چون لئوناردو بیشترین تمرینات و مشغله رو در تکنیکی از نقاشی رنگ روغن به نام اسفوماتو داشته که تعبیر شاعرانه‌ی آن دودشده در هوا(gone up in smoke) است.

خود لئوناردو روش اسفوماتو را اینگونه توضیح می‌دهد: تکنیکی بدون خط و مرز، با مسلک دود یا فراتر از سطح بوم نقاشی. طی دوران رنسانس نقاشی رنگ روغن دستخوش تغییرات بسیار عمیقی شد، زمانی‌که هنرمندان شیوه‌های جدید ایجاد عمق و پرسپکتیو خطی را فرا گرفتند و توانستند فضای عمیق‌تر و واقع‌گرایانه تری خلق کنند. بنابراین نیاز به کم اثر کردن سطح دوبعدی بوم نقاشی و جدا کردن فضای تصویر از سطح تابلو می‌تواند به عنوان نتیجه‌ی طبیعی این تغییرات تلقی شود. با این حال با در نظر گرفتن شرایط زمانی، حتی اگر کاملا به آن دست پیدا می‌کردند، این ایده باز هم بسیار ساختار شکنانه به نظر میرسید، چیزی که لئوناردو در مونالیزا بیش از دیگر هم‌نسلانش به آن نزدیک شد.

محققان متوجه شده‌اند که لئوناردو طی چندین ماه لایه‌های بسیار نازک و بسیار شفافی از رنگ روغن را با انگشتانش بر سطح تابلو به کار برده تا به آرامی به درخشش و تمرکز ملایم تصویر مونالیزا دست پیدا کند. بین ۲۰ تا نزدیک به ۴۰ لایه! این تکنیک نه تنها باعث دوبرابر شدن شفافیت پوست شده، بلکه باعث خلق حضور واقع گرایانه‌ی مونالیزا در تابلو به همان اندازه شده، که گویی در اتاق کنار پنجره نشسته است.
برای نقاشی بر روی یک سطح صاف تصورات هنرمند نمی‌تواند به همان سطح محدود شود، هنرمند نیاز دارد تا دو تفکر متضاد را همزمان در ذهنش نگاه دارد، سطح صاف و تصور فرم در ابعاد واقع گرایانه‌ی سه بعدی.

لئوناردو نبوغ رسیدن به رویایش را داشت و تکنیک اسفوماتو راهی برای رسیدن به آن را برایش فراهم کرد. امروزه ما به راحتی از تکنیک‌هایی که خلق کرد بهره می‌بریم و به همین دلیل باید عمیقا سپاسگزار او باشیم.

لینک منبع