درباره HPV، سرطان دهانه رحم و راه‌های درمان آن

دهانه رحم یا «سرویکس» (cervix) یکی از اعضای دستگاه تناسلی زنان است که در انتهای واژن قرار دارد. این عضو اگرچه از نظر آناتومیک بعد از ولو (فرج) و واژن قرار دارد ولی بیشتر از دو عضو فوق دچار عفونت‌های ویروسی و باکتریال می‌شود؛ عفونت‌هایی که از طریق تماس جنسی منتقل می‌شوند. در قدیم، بیماری‌های سوزاک و سیفیلیس شایع‌ترین بیماری‌های عفونی زنان به‌شمار می‌رفتند در حالی که امروز عفونت‌های ویروسی دهانه رحم شایع‌ترین عواملی‌اند که باعث بیماری‌های مختلف در زنان، به‌ویژه زنان جوان، می‌شوند.

ویروس‌های متعددی می‌توانند دستگاه تناسلی زنان را آلوده کرده و باعث آلودگی شریک جنسی شوند. از این ویروس‌ها می‌توان به ویروس ایدز، ویروس «هرپس سیمپلکس» (Herpes Simplex) و شایع‌ترین آن‌ها ویروس پاپیلومای انسانی یاHPV  اشاره کرد. ویروس‌ HPV به‌آسانی می‌تواند از طریق تماس جنسی انتقال یافته و برای مدت‌های طولانی در دستگاه تناسلی مردان و زنان باقی مانده و منشا آلودگی دیگران شود.

ویروس‌هایHPV  از نظر ژنو تایپ به دو دسته بزرگ ویروس‌های کم‌خطر و پر‌خطر طبقه‌بندی می‌شوند. ویروس‌های کم‌خطر نظیر تیپ‌های ۶ و ۱۱ می‌توانند منشای زگیل‌های تناسلی (genital warts)، کوندیلومای سرویکس (Condylomata Acuminata) و ضایعات داخل اپیتلیالی (Epithelial) با درجه خفیف شوند. ویروس‌های کم‌خطر به غیر از ضایعات فوق باعت ایجاد ضایعات جدی‌تر نمی‌شوند و تنها در ۱۰ درصد مواقع می‌توانند ضایعات داخل اپیتلیالی با درجه شدید را به‌همراه داشته باشند. درصد بالایی از این آلودگی‌ها در طول یک سال از دستگاه تناسلی زنان پاک شده و در صورت نبودن آلودگی جدید، معمولا عارضه‌ای بر‌جا نمی‌گذارند.

برخلاف آلودگی با ویروس‌های کم‌خطر، عفونت با ویروس‌های پر‌خطر معمولا باعث ایجاد ضایعات سرطانی و پیش‌سرطانی در ولو، واژن و عمدتا در دهانه رحم می‌شود. ویروس‌های پر‌خطر دسته بزرگی از ویروس‌هایHPV  را تشکیل می‌دهند اما ویروس‌های تیپ ۱۶ و ۱۸ شایع‌ترین آلودگی‌ها را باعث می شوند. این ویروس‌ها می‌توانند بدون ایجاد ضایعه در دهانه رحم یک فرد باقی مانده و سرمنشا ایجاد عفونت در شریک جنسی فرد شوند. اما در اغلب موارد این ویروس‌ها فعال بوده و باعث ایجاد ضایعات پیش‌سرطانی در دهانه رحم می‌شوند. این ضایعات در طول زمان ممکن است باعث ایجاد سرطان‌های درجا و مهاجم شوند.

خوشبختانه از زمان آلودگی با ویروس‌های پر‌خطر تا ایجاد سرطان درجا و مهاجم دهانه رحم مدت زمان زیادی (معمولا ۸ تا ۱۰سال) زمان لازم است که این زمان به «زمان طلایی» در عمر یک خانم معروف است. متاسفانه در این فاز بیمار آلوده با ویروس هیچ علامتی نداشته یا نهایتا ممکن است از علائمی نظیر افزایش ترشحات واژینال، لک‌بینی بین پریود‌ها و مهم‌تر از همه لک‌بینی بعد از نزدیکی شکایت داشته باشد.

آلودگی با ویروس‌هایHPV  در تمام جهان بسار شایع بوده و تماس‌های جنسی غیرمتعارف و داشتن رفتارهای جنسی پرخطر می‌تواند به‌راحتی باعث آلودگی شوند. این ویروس‌ها تقریبا در همه موارد از طریق ارتباط جنسی منتقل شده و هنوز راه انتقال دیگری شناخته نشده است. همچنین راه‌های بسیار پرخطر دیگر نظیر تماس جنسی دهانی و آمیزش جنسی مقعدی می‌تواند این ویروس را به دهان، حلق، مری، ریه و روده برساند و باعث ایجاد ضایعات پیش‌سرطانی و سرطانی در بافت‌های مذکور شود.
 

سالانه ۵۰۰،۰۰۰ مورد سرطانه دهانه رحم در سراسر جهان کشف می‌شود و ۲۸۰،۰۰۰ نفر از این بیماری می‌میرند. سرطان دهانه رحم در اثر ویروس‌های پر‌خطر دومین سرطان زنان در کل دنیا بعد از سرطان پستان است بنابر‌این لازم است همه افراد جامعه به‌ویژه جوانان در مورد راه‌های ابتلا به این ویروس‌ها، علائم، راه‌های پیشگیری، روش‌های تشخیص زودرس و واکسیناسیون اطلاعات کافی داشته باشند.

می‌توان گفت امروزه تقریبا همه، خصوصا افرادی که از نظر جنسی فعال بوده، در معرض ابتلا به این ویروس‌ها قرار دارند. متاسفانه آلودگی با ویروس‌های کم‌خطر و پرخطر در مراحل ابتدایی آلودگی فاقد هر نوع علامت بالینی هستند. بنابراین به اعتقاده نویسنده، بهترین راه پیشگیری از آلودگی می‌تواند اجتناب از رفتار‌های جنسی پرخطر به‌ویژه ارتباط با شرکای جنسی متعدد باشد. ارتباط با شرکای جنسی متعدد و ارتباط جنسی در سنین پایین‌تر دو عامل بسیار مهم در ایجاد سرطان دهانه رحم در خانم‌هاست. در کنار عوامل فوق، آلودگی با ویروس ایدز یا سایر وضعیت‌های ضعف ایمنی و مصرف سیگار به بدتر شدن وضعیت و افزایش نرخ ابتلا کمک می‌کند. شما می‌توانید قبل از ازدواج از منفی بودن تست شریک خود نسبت به این ویروس‌ها از طریق یک تست معتبر HPV typing اطمینان حاصل کنید. منفی بودن این تست با درصد بسیار بالایی به شما می‌گوید که شریک جنسی شما فاقد آلودگی است. از طرف دیگر اگر شما خانمی هستید که این مقاله را مطالعه می‌کنید و دارای تجربه جنسی در گذسته بوده‌اید یا اکنون نیز دارای ارتباط جنسی هستید، می‌توانید از طریق HPV typing از آلوده بودن یا نبودن خودتان مطلع شوید و مهم‌تر از آن از طریق دادن یک تست پاپ اسمیر در یک آزمایشگاه معتبر از وضعیت دهانه رحم خود باخبر شوید. پاپ اسمیر از آن جهت حائز اهمیت است که وضعیت سلامت دهانه رحم را آن‌گونه که اکنون وجود دارد به شما و پزشک شما نشان می‌دهد و دقیقا به پرسش‌هایی از قبیل زیر پاسخ می‌دهد:

۱- آیا تغییری مشکوک در دهانه رحم وجود دارد؟
۲- آیا این تغییر مربوط به ویروس‌های کم‌خطر یا ویروس‌های پر‌خطر است؟
۳- آیا این تغییر قابل برگشت است یا خیر؟
۴- آیا واکسن HPV برای من لازم است و می‌تواند کمک‌کننده باشد؟
۵- اگر ضایعه‌ای در دهانه رحم وجود دارد بهترین راه درمان با توجه به سن من چیست؟

با یادآوری این موضوع که همیشه پیشگیری از هر بیماری آسان‌تر، کم‌هزینه‌تر و با حداقل عوارض است، می‌توان بدون دخالت دادن هر‌گونه عوامل روانی نظیر ترس از آلودگی، ترس از اطرافیان و ترس از وجود بیماری، ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم را به‌موقع و در بهترین زمان ممکن تشخیص داد و به درمان آن اقدام کرد. باید توجه اساسی به این موضوع داشت که اگر در اثر آلودگی با ویروس‌های پر‌خطر دچار ضایعات پیش‌سرطانی دهانه رحم هستید، یک تست پاپ اسمیر معتبر می‌تواند دقیقا این ضایعات را تشخیص داده و با درمان آن‌ها در صد‌در‌صد موارد از ابتلا به سرطان جلوگیری کرد. یادمان باشد که دهانه رحم در دستگاه تناسلی زنان اگر چه شایع‌ترین ناحیه گرفتاری است، ولی به لحاظ دسترسی آسان برای نمونه‌برداری از معدود اعضایی است که به معنای واقعی کلمه به روشی بسیار کم‌هزینه و آسان می‌توان از سرطان‌های آن پیشگیری کرد.