مزایا و معایب نگهداری حیوانات در باغ وحش

متخصصان فعال در حوزه محیط زیست و حیات وحش نظرات متفاوتی درباره محل زندگی گوریل‌ها دارند. بعضی معتقدند این حیوانات را باید در حیات وحش رها کرد و برخی دیگر به نگهداری آن‌ها در باغ وحش اعتقاد دارند. در این مطلب به بررسی این موضوع می‌پدازیم.

دو ماه پیش هارامبه (Harambe) گوریل ۱۷ ساله دشت غربی در باغ وحش سینسیاتی به ضرب گلوله کشته شد. این اتفاق بعد از سقوط یک پسربچه ۳ ساله در محوطه زندگی این گوریل رخ داد. داستان از این قرار است که پسربچه به درون محل زندگی هارامبه می‌افتد و او پسربچه را با دستانش می‌گیرد. در نهایت، کارگر باغ وحش از ترس کشته شدن کودک، هارامبه را به ضرب گلوگه می‌کشد. دانشمندان بافت بدن این گوریل را برای تحقیقات بعدی کشت دادند و اسپرم‌های این موجود را برای پژوهش و ثبت در خزانه ژنتیکی جمع‌آوری کردند.  سوال اینجاست آیا این گوریل ۴۴۰ پوندی (۱۹۹.۵ کیلوگرم) که سردسته گروه نیز بوده در پیش آمدن چنین حادثه‌ای مقصر است یا باغ‌وحش و والدین آن پسربچه ۳ ساله؟ (منبع).
 
برای نخستین‌شناسان و حامیان حیات‌وحش، که زندگی خود را وقف مطالعه میمون‌های بزرگ کرده‌اند و تلاش‌های زیادی برای حفاظت از این پستانداران در حال انقراض انجام داده‌اند، این موضوع غیرقابل هضم و پذیرش است و این سوال مجددا مطرح می‌شود که آیا اساسا نگهداری گوریل‌ها در باغ‌وحش کار درستی است. تحقیقات نشان می‌دهد که انسان‌ها از لحاظ ژنتیکی، عاطفی و شناختی، خویشاوندی نزدیکی با ۴ گروه بزرگ میمون‌ها یعنی شامپانزه‌ها، گوریل‌ها، بونوبو‌ها و اورگاتون‌ها دارند. نخستین‌شناسان و حامیان حیات‌وحش طی مبارزات و پیگیری‌های متعدد خود سعی کرده‌اند این موضوع را به اثبات برسانند که باغ‌وحش‌ها چه لوکس باشند و چه طبیعی، محیط مناسبی برای زندگی این حیوانات نیستند.

سارا بلافر (Sarah Blaffer) نخستین‌شناس و استاد بازنشسته دانشگاه کالیفرنیا در این‌باره می‌گوید: «وقتی به باغ‌وحش می‌روم مجبورم احساسات خودم را سرکوب کنم و با خودم بگویم به یک موزه آمده‌ام تا شاهکارهای طبیعت را ببینم. به هیچ‌وجه نمی‌توان حضور میمون‌های بزرگ را داخل قفس توجیه کرد». البته در مقابل هستند کسانی که معتقدند در جهان صنعتی امروز نگهداری میمون‌ها و گوریل‌ها در باغ‌وحش‌ها بسیار امن‌تر از جنگل‌های آفریقا و اندونزی است که برای تفریح و جذب گردشگر این حیوانات را به بازی می‌گیرند. حداقل در باغ‌وحش آن‌ها امکان زیستن و تولید نسل دارند.

کاترین هابایتر (Catherine Hobaiter) از دانشگاه سنت اندروز در اسکاتلند است که مطالعات وسیعی درباره رفتار شامپانزه‌های اوگاندا انجام داده است. او در یک مطالعه رفتار گوریل‌هایی را که در یک محیط بسته داخلی در یک باغ‌وحش می‌زیستند و سپس به یک محیط بزرگ و فصای باز منتقل شدند زیر نظر گرفت و بررسی کرد. او در این‌باره می‌گوید: «صحنه بسیار دلخراشی بود. باران بسیار ملایم و آرامی شروع به بارش گرفت و گوریل‌ها سرآسیمه به طرف در محوطه داخلی دویدند و خود را به در می‌زدند تا داخل محوطه شوند. آن‌ها به شدت از خیس شدن می‌ترسیدند».
 
نخستین‌شناسان معتقدند حمایت و حفاطت از هزاران میمون در اسارت (محصور در باغ‌وحش‌ها) که ۶۰ سال یا کمی بیشتر عمر می‌کنند، یک تعهد اخلاقی است و در این مورد با یکدیگر هم‌رای هستند اما در مورد چگونگی نگهداری و مراقبت از آن‌ها اختلاف نظر وجود دارد.

باربارا سوماتس (Barbara Smuts) یک نخستین‌شناس مشهور در دانشگاه میشیگان است. او به‌تازگی یک درخواست رسمی در مورد این حیوانات مطرح کرده که ضمن آن اعلام شده که گوریل‌ها باید در باغ‌وحش‌ها در محیطی آرام به دور از نگاه‌های کنجکاو مردم و فریادهای آنان زندگی کنند. محققان و حامیان محیط زیست همچنین مخالف ازدیاد نسل گوریل‌ها در محیط‌های غیرطبیعی و بسته باغ‌وحش‌ها هستند. اما این موضوع می‌تواند راهی برای آموزش افراد به خصوص کودکان برای حفاظت از این جانداران باشد.

پیتر دی. والش (Peter D. Walsh) انسان‌شناس زیستی در دانشگاه کمبریج که برای حفاظت میمون‌های آفریقا تلاش می‌کند، درباره تجربه کودکی خود و تاثیر آن اینچنین می‌گوید: «به خاطر می‌آورم که وقتی بچه بودم من را به باغ‌وحش میلواکی بردند تا گوریل‌ها را ببینم. تجربه خارق‌العاده‌ای بود. گویی سحر شده بودم. به قدری از لحاظ عاطفی مجذوب این حیوانات شدم که توصیف‌ناپذیر است».

بعضی باغ‌وحش‌ها هم در این کار افراط می‌کنند و تعداد زیادی پلاکارد آموزشی نصب می‌کنند که بیشتر مردم زحمت خواندن آن‌ها را به خود نمی‌دهند. برخی از دانشمندان محیط زیست نیز معتقدند که زندگی در باغ‌وحش می‌تواند برای گوریل‌ها نکات مثبتی هم داشته باشد و می‌توان به آن‌ها برخی مسائل را آموزش داد. اما برخی هم معتقدند الزاما گوریل‌هایی که در باغ‌وحش زندگی می‌کنند با گوریل‌هایی که در حیات‌وحش هستند روابط خوبی ندارند و آموزه‌های باغ‌‌وحش ممکن است در محیط زیست طبیعی چندان به کار نیاید. گرچه بحث در این مورد از زمان‌های بسیار طولانی تا کنون در مورد نگهداری از کلیه حیوانات وجود داشته و دارد اما هنوز هم به‌روشنی نمی‌توان گفت که در مقایسه با مزایا و معایب موجود کدام راهکار مناسب‌تر است. آنچه مسلم است این‌که گوریل‌ها از این‌که مدام در معرض دید باشند خوشحال نیستند و رفتارشناس‌ها به شدت در مورد تغییرات رفتاری این موجودات دوست‌داشتنی در باغ‌وحش‌ها و محیط‌های بسته هشدار می‌دهند (منابع: nytimes، timesrecordnews).

منابع: dailymail/ aboutbioscience/ anthro/ nytimes/ timesrecordnews