زبان پریشی

زبان یکی از بخش‌های مهم و ضروری زندگی ما انسان‌هاست که به اندازه‌ی کافی قدر آن را نمی‌دانیم!
ما بوسیله‌ی آن می‌توانیم افکار و احساسات‌مان را بیان کنیم، خودمان را غرق خواندن داستان‌ها (و رمان‌ها) کنیم، پیام‌های متنی بفرستیم و با دوستان‌مان احوال‌پرسی کنیم.
تصورش خیلی مشکل است اگر ما نتوانیم افکار (و احساسات‌مان) را به کلمات تبدیل کنیم! اما اگر شبکه‌های ظریف زبانی در مغز ما به دلایلی مانند سکته، بیماری، یا آسیب روحی صدمه ببینند؛ پیدا کردن کلمات برای ما واقعاً سخت و دشوار میشود.
این اختلال به زبان‌پریشی معروف است و می‌تواند به تمام جنبه‌های زبان و ارتباط ما آسیب بزند. افرادی که از زبان‌پریشی رنج میبرند؛ مانند قبل باهوش هستند. آنها از چیزی که تصمیم دارند بگویند؛ آگاه هستند اما همیشه موفق نمی‌شوند کلمه‌ی مورد نظر را درست تلفظ کنند. آنها ناخواسته از جایگزین‌هایی (بنام پارا‌فزیا) استفاده میکنند . کلمات مربوط به هم را تغییر میدهند مانند گفتن سگ بجای گربه. یا کلماتی که تلفظ مشابه دارند مانند گفتن هَوْس به جای هُورس! و بعضی اوقات هم کلمات ساخته شده غیرقابل درک هستند!
زبان پریشی انواع مختلفی دارد که به دو دسته‌ی کلی تقسیم می‌شوند: دسته‌ی اول: زبان‌پریشی روان یا پذیرا و دسته‌ی دوم: زبان‌پریشی ناروان یا بیانی! افرادی که از زبان‌پریشی روان رنج می‌برند؛ توانایی تولید کلمات را دارند اما کلماتی که تولید میکنند معنای مشخصی ندارند. آنها در درک صحبت افراد (هم) مشکل دارند و اغلب نمی‌توانند اشتباهات خودشان را تشخیص دهند. از سوی دیگر؛ افرادی که زبان‌پریشی ناروان یا (بیانی) رنج می‌برند؛ ممکن است درک خوبی داشته باشند اما برای تلفظ کلمات زیاد مکث میکنند و اشتباهات گرامری (زیاد) دارند.
همه‌ی ما با این احساس که بعضی اوقات چیزی سر زبان‌مان گیر میکند (و نمی‌توانیم آنرا به زبان بیاریم)؛ آشنا هستیم. اما زبان‌پریشی باعث میشود که به خاطر آوردن کلمات ساده‌ی روزمره هم مشکل بشود. حتی خواندن و نوشتن را هم سخت و کسل‌کننده میکند. بنابراین این ناتوانی زبانی چطور بوجود می‌آید؟
مغز ما از دو نیمکره تشکیل شده است. در بیشتر انسانها نیمکره سمت چپ مسئول (یادگیری) زبان است. در سال 1961 پزشکی بنام پُل بروکا مشغول مطالعه بر روی بیماری بود که تمام توان زبانی خودش به غیر از یک کلمه را از دست داده بود.
آقای بروکا با مطالعه‌ی مغز بیمار بعد از مرگ او؛ آسیب بزرگی را بر روی بخشی که امروزه ما به آن ناحیه‌ی بروکا میگوییم؛ کشف کرد. دانشمندان امروزه بر این باورند که ناحیه‌ی بروکا مسئول نامگذاری اشیا و هماهنگی ماهیچه‌هایی است که در صحبت کردن نقش دارند.  
در پشت ناحیه‌ی بروکا؛ ناحیه‌ی ورنیکه؛ نزدیک قشر شنوایی وجود دارد. این همان جایی‌ست که مغز معنی را به آواهای گفتاری تبدیل میکند. آسیب ناحیه‌ی ورنیکه به توانایی مغز در فهم زبان آسیب میزند.
زبان‌پریشی با آسیب به یک یا هر دوی این ناحیه‌های بخصوص بوجود می‌آید. خوشبختانه بخشهای دیگری از مغز وجود دارد که می‌توانند وظیفه‌ی این ناحیه‌ها را در دست بگیرند و به ما در ارتباط کمک کنند.
تمام ناحیه هایی که مسئول (کنترل) حرکات بدن هستند؛ به زبان مرتبط‌اند. در بررسی‌های اف‌ام‌آرآی مشخص شد؛ هنگامی که ما افعال امری مانند "بدو" و "برقص" را می‌شنویم؛ سلول‌های عصبی که مسئول حرکات هستند؛ فعال میشوند. (درست) مانند وقتی‌که در حال انجام این کارها هستیم!
نیمکره‌ی دیگر ما نیز در زبان نقش دارد. نیمکره‌ی سمت راست ریتم و اینتونیشن زبان را تقویت میکند. این ناحیه‌های غیر‌زبانی نیمکره‌ی راست وقتی که زبان‌پریشی ارتباط را سخت و مشکل میکند؛ به کمک افراد می‌آیند.
بنابراین زبان‌پریشی چقدر شایع است؟ در حدود یک میلیون نفر در آمریکا به این اختلال دچار هستند و تخمین زده شده که سالانه 80 هزار نفر به این تعداد افزوده می‌شود. تقریباً یک سوم افرادی که از سکته جون سالم به‌ در می‌برند؛ دچار زبان‌پریشی می‌شوند که از بیماران پارکینسون و ام‌اس شایع‌تره و کمتر شناخته شده‌
نمونه‌ی بسیار نادری از زبان‌پریشی بنام زبان‌پریشی پیش‌رونده‌ی ابتدایی یا پی‌پی‌ای وجود دارد که با سکته یا آسیب مغزی بوجود نمی‌آید و در‌حقیقت شکلی از بیماری روانی است که اولین نشانه‌ی آن از دست دادن قدرت تکلم است.
در درمان پی‌پی‌ای هدف (اصلی) حفظ قدرت تکلم تا هر زمانِ ممکن است؛ قبل از اینکه نشانه‌های دیگر آن اتفاق بیافتند. به هرحال؛ زبان‌پریشی‌هایی که عامل اصلی آنها سکته یا آسیب مغزی هستند (معمولاً) با گفتار درمانی بهبود پیدا میکنند.
به توانایی مغز برای بازسازی خودش انعطاف پذیری مغز میگویند که باعث میشود تا مناطق آسیب‌دیده کار خودشان را به مناطق دیگر بسپارند. دانشمندان در حال انجام آزمایش‌هایی هستند که با بهره‌گیری از فن‌آوری‌های جدید و با استفاده از (ویژگی) انعطاف‌پذیری مغز راهی برای درمان زبان‌پریشی پیدا کنند.
و این درحالی‌ست که تعداد زیادی از افرادی که از زبان‌پریشی رنج می‌برند از دیگران جدا می‌افتند و می‌ترسند که دیگران آنها را درک نکنند و به ٱنها توجه نکنند. با اهمیت دادن و توجه کافی به آنها ما می‌توانیم قدرت تکلم را دوباره به آنها برگردانیم و به محدودیت‌های زبان‌پریشی غلبه کنیم.