۵ ویژگی شخصیتی اصلی انسان‌ها و نگاه روان‌شناسان به آن‌

در یک نگاه کلی، دو دسته انسان در دنیا وجود دارد: دسته اول معتقدند می‌توان ویژگی‌های شخصیتی انسان را دسته‌بندی کرد و دسته دوم به این موضوع اعتقادی ندارند.

در میان گروه اول روان‌شناسانی وجود دارند که در دهه ۱۸۸۰ براساس تحلیل زبانی شروع کردند به دسته‌بندی ویژگی‌های شخصیتی انسان‌ها. در سال ۱۹۷۸، با جمع‌آوری داده‌ها و اطلاعات بیش‌تر، پائول کوستا (Paul Costa) و رابرت مک‌ری (Robert McRae) پرسش‌نامه روان‌نژندی- برون‌گرایی- باز بودن (Neuroticism-Extraversion-Openness Inventory= NEO-I ) خود را منتشر کردند و در آن طبق ۳ ویژگی اصلی، شخصیت‌های مختلف را دسته‌بندی کردند. پس از پژوهش‌های بیش‌تر، این دو روان‌شناس در سال ۱۹۸۵ دو ویژگی دیگر را به این ۳ ویژگی اضافه کردند و پرسش‌نامه شخصیتی NEO یا NEO PI را منتشر کردند. این دسته‌بندی شامل ۵ ویژگی شخصیتی است که روان‌شناسان اکنون برای تحلیل شخصیت‌ها از آن استفاده می‌کنند و به The Big Five معروف است و آن‌ها براساس حرف اول هر کدام از این ویژگی‌ها آن‌ها را با نام مخفف OCEAN بیان می‌کنند.

سال‌هاست که بسیاری فرض را بر این موضوع گذاشته‌اند که این پرسش‌نامه‌ها برای مطالعات آماری قابل استفاده‌اند و نشان می‌دهند که چگونه شخصیت انسان با رفتارهای شخصی و میزان رضایت او از زندگی ارتباط دارد. البته بسیاری هم این فرض را قبول دارند. تعداد اندکی از دانشمندان معتقدند شخصیت انسان تنها عاملی است که نحوه زیست او را تعیین می‌کند، گرچه عوامل محیطی نیز در این امر مهم هستند. اگر به این موضوع علاقه‌مند هستید می‌توانید پرسش‌نامه آنلاین و رایگان International Personality Item Pool Representation of the NEO PI-R™ (IPIP-NEO) را پر کنید تا مشخص شود در کدام دسته‌بندی‌های شخصیتی قرار دارید. نسخه اصلی آن ۳۰۰ پرسش دارد و البته یک نسخه کوتاه‌شده با ۱۲۰ پرسش نیز موجود است.
 
در ادامه شما را این ۵ ویژگی شخصیتی اصلی انسان‌ها، ۶ خصوصیت جداگانه هر ویژگی و البته نکاتی که درباره انسان‌های موجود در هر دسته‌بندی وجود دارد آشنا می‌کنیم.

تجربه‌پذیری
این ویژگی خصوصیت افرادی است که از هنر و تجربه‌های تازه لذت می‌برند که در شکل‌های زیر بروز پیدا می‌کند:
- فانتزی: دارای تخیل قوی‌ای هستند.
- زیبایی‌شناسی: به هنر اهمیت می‌دهند.
- احساسات: عواطف مختلف را به‌شدت تجربه می‌کنند.
- کنش‌ها: تنوع را به روزمرگی ترجیح می‌دهند.
- ایده‌ها: به مسائل پیچیده علاقه دارند.
- ارزش‌ها: به آزادی‌خواهان رای می‌دهند.

یافته‌ها
کسانی که در این ویژگی امتیاز بالایی می‌گیرند خلاق‌اند، در جهت کشف موضوعات تازه حرکت می‌کنند و دارای زندگی درونی قدرتمندی هستند به‌طوری که غرق در مفاهیم و تجربه‌ها می‌شوند. کسانی که در این ویژگی امتیاز کمی می‌گیرند زندگی روتین‌تری دارند، علائق محدودتری دارند و بیش‌تر براساس قواعد ثابت زندگی می‌کنند. نتایج یک مطالعه نشان می‌دهد که افرادی که تجربه‌پذیرند دوست دارد رهبر باشند و نتایج مطالعه‌ای دیگر نشان می‌دهد که این افراد را می‌توان با حالت‌ها و چهره مثبت در عکس‌های سلفی شناسایی کرد.

باوجدان بودن
این افراد منظم‌اند و دوست دارند دائما رو به جلو حرکت کنند. زندگی آن‌ها روش‌مند و براساس فهرست کارهایی است که از قبل یادداشت کرده‌اند. ۶ ویژگی افراد داخل این دسته به شرح زیر است:
- قابلیت: کارها را با موفقیت انجام می‌دهند.
- نظم: به نظم علاقه دارند.
- وظیفه‌شناس: از قوانین پیروی می‌کنند.
- تلاش برای رسیدن به اهداف: به‌سختی کار می‌کنند.
- نظم شخصی: کارهای روزمره را سریع انجام می‌دهند.
- تعمق: از اشتباهات دوری می‌کنند.

یافته‌ها
آیا شما به‌سختی کار می‌کنید، مستقل‌اید و از کار‌های سخت هراس ندارید؟ اگر این ویژگی‌ها را دارید در این ویژگی امتیاز بالایی می‌گیرید. اگر شما به زندگی روزمره و فعلی خود عادت دارید و بی‌اختیار و بی‌مقدمه تصمیم می‌گیرید احتمالا در این ویژگی امتیاز کمی دریافت می‌کنید. افراد با امتیاز بالا در این ویژگی معمولا دوست دارند در موقعیت‌ رهبری یک گروه قرار بگیرند.

برون‌گرایی
این ویژگی در قالب میزان اجتماعی بودن و منابع انرژی و هیجان فرد تعریف می‌شود. البته گاهی به این ویژگی شادخویی (surgency) نام می‌دهند که البته مخفف OCEAN را به هم می‌ریزد.  ویژگی‌ها:
- گرمی: راحت با دیگران دوست می‌شوند.
- جمع‌گرایی: مهمانی‌های بزرگ را دوست دارند.
- اعتماد به نفس: مسئولیت‌پذیرند.
- فعال بودن: همیشه سرشان شلوغ‌ است.
- هیجان‌طلبی: عاشق هیجان‌اند.
- احساسات و عواطف: لذت از زندگی از آن‌ها می‌بارد.

یافته‌ها
افرادی که در این ویژگی امتیاز بالایی می‌گیرند در میان جمع به چشم می‌آیند. آن‌ها از دیده شدن لذت می‌برند و دوست دارند در مهمانی توجه دیگران را به خود جلب کنند. آن‌ها همچنین هیجان‌طلب هستند. افرادی که در این ویژگی امتیاز کمی می‌گیرند آرام‌ترند، درونی‌ترند و سنجیده‌تر رفتار می‌کنند. مانند ویژگی باوجدان بودن، برون‌گرایی هم یکی از شاخص‌های کیفیت رهبری است.
 
سازگار بودن
تمام ویژگی‌های این افراد در اعتماد، صداقت و کنار آمدن با دیگران خلاصه می‌شود. این افراد همچنین صبور هم هستند. ۶ ویژگی این دسته عبارت است از:
- اعتماد: به دیگران اعتماد می‌کنند.
- پیروی: هرگز در پرداخت مالیات تخلف نمی‌کنند.
- نوع‌دوستی: هم‌نوعان خود را دوست دارند.
- صراحت و صداقت: خیلی ساده راضی می‌شوند.
- تواضع: دوست ندارند در مرکز توجه باشند.
- نرم‌خویی: با افراد بی‌خانمان و فقیر هم‌ذات‌پنداری می‌کنند.

یافته‌ها
افرادی که در ویژگی سازگار بودن امتیاز بالایی می‌گیرد صادق، مستقل، بخشنده و به‌دنبال بهترین‌ها در دیگران‌اند. آن‌ها معمولا نرم‌خو هستند و وفاداری برای‌شان یک ارزش است. افرادی که در این ویژگی امتیاز کمی می‌گیرند معمولا از دیگران انتظار زیادی ندارند و گاهی آب‌زیرکاه می‌شوند و به طور کلی به دیگران مشکوک‌اند. افراد سازگار زندگی شادی دارند چراکه در موضوعات مختلف جنبه‌های مثبت آن را جذب می‌کنند.

روان‌نژندی
همه ما روان‌شناس نیستیم اما بسیار از ما با معنی «عصبی بودن» آشنایی داریم. افراد روان‌نژند دارای ۶ ویژگی زیر هستند:
- اضطراب: نگران موضوعات مختلف‌اند.
- خصومت: خیلی راحت عصبانی می‌شوند.
- افسردگی: بیش‌تر اوقات غمگین و گرفته‌اند.
- خودآگاهی: خیلی ساده وحشت‌زده می‌شوند.
- بی‌اختیاری: بیش از اندازه می‌خورند.
- آسیب‌پذیری: خیلی راحت نگران و مضطرب می‌شوند.

یافته‌ها
بدیهی است که افرادی که در این ویژگی امتیاز بالایی کسب می‌کنند انسان‌های شادی نیستند. آن‌ها مستعد افکار و احساسات منفی مانند ناراحتی، ترس و عصبانیت‌اند و با خود رفتار خوبی ندارند. افرادی که در این ویژگی امتیاز کمی می‌گیرند انسان‌های آرام و باثباتی‌اند و در مواجه با شرایط استرس‌زا واکنش تند و سریعی از خود نشان نمی‌دهند.