فراموشی انسان را باهوش‌تر می‌کند

نتایج یک مطالعه جدید نشان می‌دهد فراموش کردن مسائل مختلف به دلیل یک مکانیسم سالم در مغز روی می‌دهد تا انسان مغزش با اطلاعات بیش از اندازه پر نشود. به عبارت دیگر، این مکانیسم بخشی سالم از عمل‌کرد مغز در بدن انسان است.

این دستاورد نه تنها خیال افرادی را که دائما مسائلی از قبیل جای کلید و جای موبایل و غیره را فراموش می‌کنند راحت می‌کند، بلکه اطلاعات بیش‌تری از نحوه عمل‌کرد مغز در اختیارمان قرار می‌دهد. در واقع نحوه عمل‌کرد مغز از آن دسته حوزه‌هایی است که دانشمندان هنوز در حال پژوهش روی آن‌اند.

طبق نتایج پژوهش‌های دو پژوهش‌گر دانشگاه تورنتو در کانادا، حافظه سعی نمی‌کند دقیق‌ترین و بیش‌ترین اطلاعات ممکن را ذخیره کند، بلکه سعی می‌کند سودمندترین و کاربردی‌ترین اطلاعات را ذخیره کند تا ما در آینده بتوانیم تصمیم‌های هوشمندانه بگیریم. بلیک ریچاردز، یکی از پژوهش‌گران این پژوهش، می‌گوید: «خیلی مهم است که بدانیم مغز جزئیات بی‌ربط و غیرکاربردی را فراموش کرده و روی موضوعاتی تمرکز می‌کند که به تصمیم‌گیری‌های بهتر و هوشمندانه‌تر ما در زندگی واقعی کمک می‌کند».

ریچاردز و همکارش، پائول فرانکلند، پیش از این مقالات دیگری را با رویکردهای مختلف به موضوع حافظه منتشر کرده‌اند. در برخی از آن‌ها در مورد عصب‌شناسی یا پایداری حافظه و در برخی دیگر روی عصب‌شناسی فراموشی یا ناپایداری حافظه کار کرده‌اند. فرانکلند می‌گوید: «ما در پژوهش اخیر خود به شواهدی دست یافته‌ایم که نشان می‌دهد مکانیسم‌هایی وجود دارد که به فراموشی کمک می‌کند که این موضوع کاملا با مکانیسم‌های ذخیره‌سازی اطلاعات در مغز متفاوت است».

محققان نشانه‌ای از ضعیف شدن پیوندهای سیناپسی بین نورون‌ها پیدا کرده‌اند که به رمزگذاری خاطرات و همچنین علائم در مغز کمک می‌کند. در این حالت نورون‌های جدید روی خاطرات جدید دوباره رمزگذاری می‌کنند و در نتیجه دسترسی به این خاطرات سخت‌تر می‌شود. با این حال، چرا باید مغز زمانی را صرف ایجاد فراموشی در ما کند؟ ریچاردز و فرانکلند دو دلیل را برای این موضوع متصورند:

دلیل اول این‌که فراموش کردن با رها کردن خاطراتی که به آن‌ها نیازی نداریم به ما کمک می‌کند تا با شرایط جدید خود را تطبیق دهیم. بنابراین، اگر کافه مورد علاقه شما به سمتی دیگر از شهر منتقل شود، مغز مکان قدیمی را فراموش می‌کند تا مکان جدید را در حافظه ذخیره کند.
 
دوم این‌که فراموشی به ما کمک می‌کند خاطره یا رویدادی قدیمی در ذهن و حافظه ما تبدیل به یک تصویر کلی شود تا در مورد رویدادهای جدید تصمیم بگیریم. در هوش مصنوعی به این مفهموم regularization می‌گویند. اگر شما از آخرین حضور خود در یک کافه تصویری کلی در ذهن دارید و جزئیات آن را به یاد نمی‌آورید، به این دلیل است که مغز شما جزئیات آخرین حضور شما را فراموش کرده تا روی نحوه رفتار شما در حضور بعدی کار کند. ریچاردز می‌گوید: «اگر سعی می‌کنید جهان را هدایت کنید و مغز شما دائما در حال به یاد آوردن خاطرات در هم و برهم است، در این حالت نمی‌توانید تصمیماتی درست و به‌جا در زندگی بگیرید».

همچنین این پژوهش‌گران معتقدند میزان فراموشی به محیطی که در آن زندگی می‌کنیم بستگی دارد و هر چه تغییرات در محیط زندگی ما بیش‌تر باشد، فراموشی ما هم بیش‌تر می‌شود. یکی از آزمایش‌هایی که در این مقاله اشاره شده و فرانکلند خود شاهد آن بوده، آزمایش حرکت موش‌ها در ماز بوده است. وقتی مکان موش‌ها در ماز تغییر کرد، آن موشی سریع‌تر ماز جدید را پیدا کرد که به او داروی فراموشی ماز قبلی تزریق شده بود.

شکی نیست که فراموش کردن گاه‌به‌گاه اطلاعاتی که به آن‌ها نیاز داریم تجربه‌ای ملال‌آور است و ممکن است نشانه مشکلات جدی باشد اما نتایج این مطالعه نشان می‌دهد میزان مشخصی از فراموشی یک مکانیسم درونی در مغز است که به ما کمک می‌کند در زندگی هوشمندانه‌تر عمل کنیم.

ریچاردز می‌گوید: «ما معمولا افرادی را که جزئیات را به یاد می‌آورند تحسین می‌کنیم اما واقعیت این است که مغز ما برای به یاد آوردن موضوعات بی‌اهمیت- مثلا این‌که چه تیمی در جام ملت‌های اروپا در سال ۱۹۸۴ قهرمان شده- به وجود نیامده است. حافظه انسان به این دلیل مهم است که از شما انسانی باهوش بسازد که بتواند در شرایط مختلف تصمیم‌های درست بگیرد و جنبه مهمی از این ماجرا کمک به شما برای فراموش کردن برخی از اطلاعات است».