علت حس ناخوشایند در هنگام بیماری

با یک قلقلک و سوزش در گلویتان شروع شده و بعد تبدیل به گلو‌درد و سرفه می‌شود. عضله‌هایتان درد گرفته، بی‌حوصله، کج‌خلق و دچار بی‌اشتهایی می‌شوید. مشخص است که دچار سرماخوردگی (آنفلوانزا) شده‌اید. کاملا منطقی به‌نظر می‌رسد که مجموعه‌ این عوارض بیچاره‌کننده که در بدن شما جولان می‌دهند، نتیجه ابتلا به بیماری است. اما آیا واقعا اینطور است؟ دقیقا چه چیزی باعث می‌شود که احساس بیماری کنید؟ آیا بدن شما محرک این حمله پلید است؟
 شما زمانی بیمار می‌شوید که یک «پاتوژن» مانند آنفلوانزا وارد بدن شما شود و سلول‌ها را آلوده کرده یا از بین ببرد. اما این تجاوز ناخوشایند تاثیرات دیگری نیز دارد. این عوارض به سیستم دفاعی بدنتان در مورد مخمصه‌ای که در آن گرفتار شده است، اخطار می‌دهد. بدن شما به‌محض این‌که از وضعیت آگاه شد، وارد حالت دفاعی می‌شود. سلول‌های «ماکروفاژ»(سلول‌های بیگانه‌خوار که تعدادی از آن‌ها در جریان خون به‌صورت ثابت وجود داشته و تعدادی نیز در گردش هستند) به‌عنوان اولین نیروی ارسالی حمله را آغاز کرده، ویروس‌ها و سلول‌های آلوده را پیدا و نابود می‌کنند.  بعد از‌آن ماکروفاژها ملکول‌های پروتئینی به نام«سیتوکین» (cytokines) را آزاد می‌کنند که کارشان جمع کردن و سازمان‌دهی سلول‌های ویروس‌کشِ سیستم ایمنی بدن است. اگر این تلاشِ همه‌جانبه به اندازه کافی قدرتمند باشد، پیش از آن‌که شما حتی متوجه بیماری شوید، عفونت را از بین می‌برد. با این‌حال بدن شما در این مواقع فقط در حال آماده‌سازی برای یک جنگ واقعی است. در بعضی موارد ویروس‌ها بیش‌تر پیش‌روی می‌کند وحتی وارد خون و اندام‌های حیاتی می‌شود. برای جلوگیری از این واقعه خطرناک می‌بایست سیستم ایمنی بدن با رهبری مغز حمله قوی‌تری را تدارک ببیند و در اینجا است که آن عوارض ناخوشایند با تب شدید آغاز شده و سپس درد و خواب‌آلودگی را به‌دنبال دارد. خب چرا ما این عوارض را تجربه می‌کنیم؟
 وقتی سیستم ایمنی بدن تحت حمله شدید قرار می‌گیرد، سیتوکین بیشتری ترشح می‌کند که 2 واکنش را به‌همراه دارد: در واکنش اول «اعصاب واگ»( طولانی‌ترین عصب مغزی و دهمین زوج اعصاب مغزی از ۱۲ جفت عصب مغز است) که در تمام بدن تا مغز کشیده شده‌اند، به‌سرعت اطلاعات را به ساقه‌ مغز مخابره کرده و از نزدیک ناحیه‌ی مهمی مرتبط با پردازش درد  عبور می‌کند. در واکنش دوم سیتوکین‌ها در بدن راه افتاده و خود را به هیپوتالاموس می‌رسانند که دمای بدن، عطش، گرسنگی و خواب را علاوه بر چیزهای دیگر، کنترل می‌کنند. وقتی پیام را دریافت شد، هیپوتالاموس مولکول دیگری به‌ نام «پروستاگلاندین E2» (prostaglandin E2) تولید می‌کند که برای جنگ آماده می‌شود. هیپوتالاموس برای ماهیچه‌ها پیغام می‌فرستد تا منقبض شده و باعث بالا‌رفتن دمای بدن شوند. این کار علاوه بر آن باعث خواب‌آلودگی، کم‌اشتهایی و از ‌بین رفتن عطش نیز می‌شود. اما در پشت تمام این عوارض ناخوشایند چه هدفی وجود دارد؟ خب ما هنوز مطمئن نیستیم، ولی بعضی معتقدند که  هدف این عوارض به بهبودی بدن است. افزایش دما باعث کند‌شدن باکتری می‌شود و به سیستم ایمنی در نابود‌کردن پاتوژن‌ها کمک می‌کند. خوابیدن به مجراهای بدن اجازه می‌دهد نیروی بیشتری را صرف مبارزه با عفونت کند. وقتی غذا نخورید، کبد می‌تواند آهن بیشتری را از خون بگیرد و از آنجا که آهن برای زنده ماندن باکتری بسیار ضروری است، باعث  از گرسنگی مردن باکتری‌ها می‌شود کم ‌شدن عطش باعث کم‌آبی در بدن شما شده و گسترش ویروس را از طریق سرفه، اسهال یا استفراغ کاهش می‌دهد که البته اگر به اندازه کافی آب ننوشید، کم‌آبی نیز می‌تواند برایتان خطرناک باشد. حتی دردهای بدنی شما را حساس‌تر کرده و باعث توجه بیشتری به زخم‌های عفونی که ممکن است وخیم‌تر شده یا حتی علت بیماری شما باشند، می شود.
 علاوه بر علائم فیزیکی، بیماری همچنین می‌تواند باعث زود‌رنجی(کج خلقی)، ناراحتی و گیجی شما شود؛ به این دلیل که سیتوکین و پروستاگلاندین می‌توانند وارد بخش‌های بالاتر از مغز شده و در فعالیت بخش‌های انتقال‌دهنده عصبی مثل نمک اسید گلوتامیک، اندورفین، سروتونین و دوپامین اختلال ایجاد کنند. این اتفاق بر بخش‌هایی مانند دستگاه لیمبیک(کناری) که احساسات ما را کنترل می‌کند و قشر مخ که در استدلال‌های ما دخیل است، تاثیر می‌گذارد. بنابراین ، درواقع این سیستم ایمنی بدن است که باعث ناراحتی و تشویش در ما می‌شود و متاسفانه همیشه بدون عیب و نقص عمل نمی‌کند.
 مهم‌تر از همه، میلیون‌ها نفر در جهان مبتلا به بیماری‌های خودایمنی هستند که  در آن سیستم ایمنی مبتلایان ، نشانه‌های طبیعی بدن را تهدید تلقی کرده و درنتیجه بدن به خودش حمله می‌کند. اما در طی میلیون‌ها سال، تکامل  سیستم ایمنی بدن انسان را  به‌خوبی تقویت کرده تا بیشتر برای ما بجنگد تا این‌که علیه ما.
در پایان باید گفت که علائم ابتلا به بیماری بسیار ناخوشایند، ولی در مجموع نشان‌دهنده فرآیندی  باستانی است که همچنان از بدن ما در مقابل دنیای اطراف دفاع کرده و تا قرن‌ها نیز خواهد کرد.