چه‌طور می‌توانیم نت‌ها را بخوانیم؟

وقتی که ما در حال تماشای یک فیلم یا تئاتر هستیم، می‌دانیم که هنرپیشه‌ها چگونگی ایفای نقش خود را از متن (فیلم نامه) دریافت می‌کنند که به‌طور کامل و دقیق به آن‌ها می‌گوید که چه ‌موقع چه چیزی را بگویند. یک قطعه موسیقی مکتوب هم دقیقا همین نقش را ایفا می‌کند و اگر بخواهیم دقیق بگوییم، برای نوازنده مشخص می‌کند که چه نتی را کی بنوازد.
 از نظر زیبایی شناختی یک دنیا تفاوت میان موسیقی «بتهوون» و «جاستین بیبر» وجود دارد، اما هر دو هنرمند برای ساختن موسیقی خود از یک قاعده مشترک استفاده کرده‌اند؛ نت‌ها. اگرچه ممکن است نتیجه به‌دست آمده از کار کردن با نت‌ها کمی پیچیده به‌نظر برسد، اما درواقع منطقی که پشت این نت‌ها وجود دارد بسیار ساده است. بیایید به عناصر نمادین سازنده موسیقی و چگونگی تعامل آن‌ها برای ایجاد یک اثر هنری نگاهی بیاندازیم.
موسیقی روی ۵ خط موازی نوشته می‌شود که به‌صورت عرضی روی یک کاغذ کشیده شده است. به این ۵ خط «خطوط حامل» گفته می‌شود. هنگام اجرا هر خط حامل در ۲ جهت حرکت می‌کند: بالا و پایین، چپ و راست. محور بالا و پایین به نوازنده می‌گوید که چه گام یا نتی را نواخته و محور چپ و راست نیز مشخص می‌کند که چه ریتمی از نت‌ها را بنوازد یا این‌که درست چه وقتی آن را اجرا کند.
 بیایید با نت شروع کرده و از پیانو کمک بگیریم؛ البته این سیستم تقریبا برای هر ابزار موسیقی که تصور کنید، جواب می‌دهد. در موسیقی کلاسیک غربی نت‌ها با ۷ حرف اول الفبا شامل A-B-C-D-E-F-G نامگذاری شده است و بعد دوباره همین چرخه تکرار می‌شود؛ دو، ر، می، فا، سل، لا، سی و مجدد دو، ر، می، فا، سل، لا، سی و به همین ترتیب تا انتها.
 اما چگونه نت‌ها با این حروف نامیده شده‌اند؟ خب به‌عنوان مثال، اگر شما با پیانو نت فا نواخته و پس از آن یک نت فا بالاتر یا پایین‌تر دیگر بنوازید، متوجه می‌شوید که در مقایسه با نت دو، این دو به نحوی شبیه به‌هم هستند. نکته دیگر راجع به خطوط حامل این است که هر خط و فضای خالی میان دو خط نشان‌دهنده یک نت جداگانه است. اگر ما یک نت را روی یکی از خطوط یا فضاهای مابین آن‌ها بگذاریم، به نوازنده می‌گوییم که دقیقا آن نت را بنوازد. هرچه نت درخطوط بالاتری قرار داشته باشد، نت موسیقی بالاتری خواهد بود. کاملا مشخص است که نت‌های خیلی بیشتری از این ۹ نت که این خطوط و فضای بین آن‌ها در اختیار ما می‌گذارد، وجود دارد. برای مثال، با یک پیانوی بزرگ می‌توان ۸۸ نت جداگانه را نواخت. بنابراین چطور می‌توانیم این ۸۸ نت را روی خطوط حامل بیاوریم؟
 در اینجا ما از چیزی به نام «کلید» استفاده می‌کنیم؛ طرح عجیبی که اول خطوط حامل قرار می‌دهیم و مانند یک نقطه مرجع عمل می‌کند. کلید به شما می‌گوید که هر خط یا فضای مابین خطوط، مربوط به نتی خاص از ساز شما است. اگر بخواهیم نت‌هایی را که روی خطوط حامل وجود ندارند بنوازیم، به نوعی تقلب کرده و یک خط کوچک به خطوط اضافه می‌کنیم و نت را روی آن قرار می‌دهیم که «خطوط افزوده» نامیده می‌شوند. اگر مجبور باشیم خطوط افزوده بیشتری را مورد استفاده قرار دهیم که بسیار هم گیج‌کننده می‌شود، لازم است از یک کلید متفاوت استفاده کنیم.
 برای این‌که به نوازنده بگوییم چه وقت یک نت را بنوازد، ۲ عامل اصلی نقش دارد: ضرب و ریتم. ضرب یک قطعه موسیقی به خودی‌خود خسته‌کننده و به نوعی شبیه به تیک‌تاک است. اگر دقت کنید، متوجه می‌شوید که ضرب تغییر نمی‌کند و همانطور یکنواخت ادامه دارد؛ در‌واقع می‌تواند آرام و آهسته یا تند و سریع شود و همچنین می‌توانید همانگونه که می‌خواهید آن را تنظیم کنید.
 نکته این است که درست مثل ثانیه‌شمار ساعت که یک دقیقه را به ۶۰ ثانیه تقسیم می‌کند، به طوری که هر ثانیه با ثانیه‌های دیگر برابر است، ضرب هم یک موسیقی را  به بخش‌های کوچک‌تر زمانی تقسیم می‌کند که طول آن‌ها باهم یکسان است. با یک ضرب منظم و یکنواخت به‌عنوان پایه موسیقی می‌توانیم ریتم را به نت‌هایمان اضافه کنیم و این درست همان زمانی است که موسیقی آغاز می‌شود. این نت یک‌چهارم یا «نت سیاه» است که اصلی‌ترین واحد ریتم بوده و به اندازه یک ضرب است. این نت یک‌دوم یا «نت سفید» و دو ضرب است. یک نت کامل یا «گرد» چهار ضرب است. این کوچولو هم یک‌هشتم یا «چنگ» نام دارد و نیم ضرب است.
 حتما می‌گویید عالی است، ولی خب حالا همه این‌ها به چه معناست؟
ممکن است توجه کرده باشید که در طول هر خط حامل خطوط کوچکی وجود دارد که آن را به قسمت‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کند. به این خطوط «خط میزان» و به هر قسمت ایجاد شده «یک میزان» می‌گویند.
 در ابتدای هر قطعه موسیقی، پس از هر کلید، ارقامی وجود دارد که بازه زمانی را مشخص می‌کند و به نوازنده می‌گوید که در هر میزان چند ضرب وجود دارد. این نشان می‌دهد که در میزان دو ضرب وجود دارد، این یکی سه ضرب، این علامت چهار ضرب و به همین ترتیب. اعداد پایینی به ما می‌گوید که کدام‌یک از نت‌ها باید به‌عنوان پایه ضرب نواخته شود. «یک» نماینده یک نت کامل است، «دو» برای یک نت سفید یا همان یک‌دوم، «چهار» برای نت یک‌چهارم یا نت سیاه و «هشت» برای نت هشتم یا چنگ. پس این بازه زمانی به ما می‌گوید که در هر میزان چهار نت سیاه «۴/۱» وجود دارد. ۱، ۲، ۳، ۴، ۱، ۲، ۳، ۴ و به همین شکل.
اما همانطور که پیش‌تر از این گفتیم، اگر تنها به ضرب توجه کنیم، موسیقی به‌نحوی خسته‌کننده می‌شود. به همین علت چند نت سیاه را با ریتم‌های خاصی جا‌به‌جا می‌کنیم. توجه کنید که حتی اگر تعداد نت‌ها در هر میزان تغییر کند، تعداد کلی ضرب‌ها در هر میزان تغییر نخواهد کرد. با این حساب صدای موسیقی که ساختیم چطور می‌شود؟ «آآآم»، به نظر می‌آید که خوب باشد، اما کمی تیز است، نه؟ بیایید موسیقی نواخته شده با یک آلت موسیقی دیگر و با ریتم و ضرب مخصوص به خودش را اضافه کنیم؛ به نظر می‌رسد حالا شبیه به یک موسیقی واقعی شده است.
 البته کمی تمرین می‌خواهد تا یک نفر بتواند به‌راحتی نت‌های موسیقی را بخواند و نواختن ساز به آن شکلی که ما می‌بینیم را یاد بگیرد، اما با گذشت زمان و کمی صبر شما هم می‌توانید بتهوون یا جاستین بیبر آینده باشید!