سیستم بانک‌داری - بانک‌داری جهانی

بانکداری جهانی سیستمی رمز‌آلود، پیچیده و مبهم دارد! بیش از 30 هزار بانک مختلف در سراسر جهان وجود دارند که از مقادیر هنگفتی سرمایه نگهداری می‌کنند و 10 بانک برتر دنیا به تنهایی حدود 25 تریلیون دلار آمریکا (25 هزار میلیارد تومان) را در خود جای داده‌اند.
امروزه سیستم بانکداری بسیار پیچیده و مشکل به نظر می‌رسد، اما در اصل هدف از تشکیل آن ساده‌تر کردن زندگی بوده است.
در قرن 19 ایتالیا مرکز تجارت اروپا بود. تجار از قاره‌های مختلف برای خرید و فروش کالاهایشان به آنجا آمده و دور‌هم جمع می‌شدند. اما در این رابطه یک مشکل عمده وجود داشت؛ این‌که در آنجا پول‌های مختلفی در گردش بود! در شهر پیزا -شهری واقع در توسکانی در مرکز ایتالیا- تجار بایستی با 7 نوع سکه مختلف کنار می‌آمدند و اغلب در حال تبدیل پول‌هایشان بودند. این تبدیل پول که به‌طور معمول بیرون و روی نیمکت‌ها انجام می‌شد، موجب شد تا کلمه «بانک» -از کلمه ایتالیایی «بنکو» به معنی نیمکت- از آن گرفته شود!
خطرات مسافرت، پول‌های تقلبی و سختی‌های قرض گرفتن پول باعث شد تا مردم به فکر چاره‌ای بیافتند. زمان به‌وجود آمدن مدل تحول اقتصادی فرا رسیده بود. بنگاه‌های کارگشایی شروع به دادن اعتبار به تجار و بازرگانان کرده و تاجران اهل جنوا -شهری بندری در کرانه شمالی مدیترانه و شمال غربی ایتالیا- پرداخت‌های بدون پول نقد را شروع کردند. شبکه‌هایی از بانک‌ها در سراسر اروپا گسترش یافت که حتی به کلیساها و پادشاهان خدمات اعتباری ارائه می‌دادند.
اما امروزه چطور؟ به‌طور خلاصه، بانک‌ها در کسب و کار مدیریت ضرر و زیانهستند.
یک مدل ساده شده از چگونگی کارکرد آن‌ها این است که مردم پول‌هایشان را در بانک سرمایه‌گذاری کرده و مقدار کمی سود دریافت می‌کنند، در عوض بانک پول آن‌ها را دریافت کرده و در فعالیت‌هایی با سود بیشتر سرمایه‌گذاری می‌کند. این یک ریسک حساب شده است؛ زیرا ممکن است که برخی از سرمایه‌گذاران سرمایه‌‌‌شان را از دست بدهند! این فرایند برای سیستم اقتصادی ما لازم و ضروری است؛ چراکه برای مردم منابع لازم جهت خرید نیازهایی مانند خانه را فراهم می‌کند و اجازه پیشرفت و گسترش را به صنعت و تولید کشور می‌دهد.
بنابراین بانک‌ها سرمایه‌هایی که بدون ‌استفاده هستند را از مردم جمع‌آوری کرده و آن‌ها را به سرمایه‌های مورد استفاده جامعه تبدیل می‌کند. منابع دیگر درآمد بانک‌ها عبارتند از: حساب‌های پس‌انداز، کارت‌های اعتباری، خرید و فروش ارز، سیستم‌های امانت و خدمات مالی و اعتباری.
درحال حاضر مشکل اصلی بسیاری از بانک‌ها این است که آن‌ها نقش قدیمی خود را به‌عنوان فراهم‌آورندگان تسهیلات بلند‌مدت کنار گذاشته و تسهیلات کوتاه‌مدت با سود بیشتر -که ریسک بیشتری دارد- را جایگزین کرده‌اند.
در دوره رونق اقتصادی اکثر بانک‌های بزرگ قوانینی را تصویب کردند که به سختی قابل ‌درک بوده و در حقیقت تلاشی برای به‌دست آوردن پول از راه‌های غیر‌قانونی بود و میلیون‌ها دلار سود باد‌آورده را نصیب مدیرانشان کرد. این کار همانند قمار‌بازی به تمام سیستم‌های اقتصادی و جوامع آسیب رساند. درست مانند بانک برادران ليمان در آمریکا که در سال 2008 میلادی به همه‌ کسانی که قصد خرید خانه را داشتند، وام بدون پشتوانه اعطاء کرد و با این کار بانک را در موقعیت بسیار خطرناکی قرار داد. این اقدام باعث سقوط بازار مسکن در آمریکا و قسمت‌هایی از اروپا و همچنین افت شدید شاخص بورس و در نتیجه بحران بانکی جهانی و یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های مالی تاریخ شد.
در پی این رویداد صدها میلیون دلار به ‌یکباره بی‌ارزش شده و از بین رفت، میلیون‌ها نفر کار و بخش عمده‌ای از دارایی‌هایشان را از دست دادند و اکثر بانک‌های بزرگ مجبور شدند میلیاردها دلار جریمه پرداخت کنند و در کل بانکداری به یکی از غیر‌‌قابل‌‌اعتماد‌ترین مشاغل تبدیل شد.
دولت آمریکا و اتحادیه اروپا به منظور جلوگیری از ورشکستگی بانک‌ها بسته‌های کمک‌های مالی کلانی را برای  خرید دارایی‌های راکد -دارایی‌هایی که قابلیت تبدیل آن‌ها به پول نقد کم است- در نظر گرفتند. دستور‌ العمل جدیدی برای مدیریت بانک‌ها وضع شد که بانک‌‌ها را ملزم به ایجاد ذخیره‌ احتیاطی کرد تا به هنگام وقوع چنین بحران‌هایی امکان کنترل نوسانات مالی را داشته باشند. اما بقیه‌ قوانین سختگیرانه‌ جدید به‌وسیله گروه‌های با‌نفوذ بانک‌ها متوقف شد.
امروزه انواع دیگری از تامین‌کنندگان مالی به سرعت در حال گسترش و پیشرفت هستند؛ مانند بانک‌های تجاری جدیدی که سالانه تنها مبلغ اندکی را جهت ارائه خدمات خود دریافت می‌کنند که همین امر باعث ایجاد انگیزه در میان مشتریان شده و یا موسسات اعتباری -تعاونی‌های مستقلی که در قرن نوزدهم برای دور زدن ربا‌خواران تاسیس شدند- که به‌طور خلاصه این موسسات نیز همانند بانک‌ها خدمات مالی ارائه می‌دهند، اما خدماتی متمرکز بر سود مشترک و نه سودهای کلان.
هدف اعلام شده‌ موسسات اعتباری، کمک به اعضاء برای ایجاد فرصت‌هایی مانند شروع کسب‌و‌کارهای کوچک، توسعه‌ مزرعه و ساخت خانه با تضمین برگشت سرمایه به موسسه است. در سراسر جهان موسسات اعتباری به‌طورچشمگیری با‌هم متفاوتند؛ از موسساتی کوچک با تعداد انگشت شماری عضو تا موسساتی چند میلیون دلاری با صدها هزار عضو که به‌وسیله‌ هیات مدیره‌ منتخب اعضاء موسسات اداره می‌شوند.
تمرکز بر سود رسانی به اعضاء موجب افزایش قدرت ریسک‌پذیری موسسات اعتباری شده است و همین امر توضیح می‌دهد که چرا این موسسات در بحران اقتصادی اخیر -با وجود آسیب دیدگی- خیلی بهتر از بانک‌ها با آن بحران کنار آمدند.
البته نبایستی افزایش بهره‌گیری از سرمایه مردمی در سال‌های اخیر را نادیده بگیریم؛ زیرا علاوه بر آن‌که ساخت بازی‌های کامپیوتری جذاب و زیبایی را ممکن کرده، بلکه باعث به‌وجود آمدن زیر‌ساخت‌هایی جهت تامین سرمایه  -از اندوخته‌های اندک دیگران- شده است که  بانک را به‌عنوان دلال دور می‌زند.
اما بهره‌گیری از سرمایه‌های مردمی برای صنعت نیز کاربرد دارد. تعداد بسیاری از شرکت‌های نوپای فناوری کار خودشان را با شرکت‌های مشارکتی مانند «کیک استارتر» و «ایندی گوگو» شروع کردند. افراد سرمایه‌گذار از این‌که سهم کوچکی در امری بزرگ دارند و می‌توانند در حیطه‌ مورد علاقه‌شان سرمایه‌گذاری کنند، بسیار خشنود هستند؛ ضمن این‌که با افزایش خطر‌پذیری، در صورت شکست احتمالی پروژه، خسارت وارده ناچیز خواهد بود.
آخرین مورد، اعتبار‌دهی خرد است. وام‌های خرد بسیاری اغلب در کشورهای در حال توسعه جهت کمک به مردم برای فرار از فقر اعطاء شده‌اند؛ مردمی که پیش از این قادر به فراهم کردن سرمایه‌ مورد نیاز برای شروع یک کسب و کار نبوده و بی‌ارزش تلقی می‌شدند.
امروزه اعطای اعتبارهای خرد به کسب و کار میلیون دلاری تبدیل شده است. بنابراین حتی اگر به بانکداری علاقه نداشته باشید‌ هم باید بدانید که نقش بانک‌ها در فراهم آوردن سرمایه برای مردم و جامعه ضروری و بسیار مهم است و بایستی انجام شود.
البته این‌که در آینده چه کسانی و چگونه آن را انجام خواهند داد، به‌طور کامل به تصمیم ما بستگی داردخواهد داشت.