چرت زدن و تاثيرات مثبت آن

پژوهش‌های متعددی در زمینه فواید چرت زدن در ساعات مختلف روز انجام شده و همگی آن‌ها بیان‌کننده تاثیرات فوق‌العاده مثبت چرت زدن هستند. با ویدوآل همراه باشید تا کمی بیشتر این موضوع را بررسی کنیم.

«هیس بابات داره چرت می‌زنه بعد می‌خاد بلند شه بره سر کار، سر و صدا نکن بذار یه چرتی بزنه سرحال شه». این جمله‌ای است که همه ما در کودکی شنیده‌ایم و همیشه بزرگ‌تری وجود داشته که در طول روز علی‌الخصوص ظهرهنگام چرتی بزند. شاید وقتی بچه بودیم ارزش این خواب کوتاه را درک نمی‌کردیم و حتی از آن بیزار هم بودیم اما با افزایش سن دریافتیم که این خواب ظهرگاهی تا چه حد به شادابی و نشاط ما در طول روز کمک می‌کند و حتی برای خیلی‌ها این چرت به اندازه نان شب واجب شد و اهمیت یافت.

باید توجه داشت که منظور از چرت زدن یک خواب کوتاه است که عموما چندان عمیق هم نیست و گاهی در حد بستن چشم و یک ریلکسیشن ساده اتفاق می‌افتد و همچنین باید در نظر داشت که خواب عمیق و طولانی فقط مختص شباهنگام و در زمان تاریکی است و خواب طولانی روز اثرات مخربی بر جسم و روان خواهد داشت.

پژوهشی که در سال ۲۰۱۴ انجام شد نشان داد که چرت زدن و خواب کوتاه روزانه می‌تواند به تمرکز حواس و تقویت حافظه کمک کند. پژوهش علمی دیگری در دانشگاه پکن صورت گرفته و در این تحقیق، پژوهش‌گران گروهی از ورزشکاران را مورد مطالعه قرار دادند. این تحقیق نشان داد که ورزشکارانی که بعد از تمرین‌های ورزشی خود چرت می‌زنند، عملکرد مغزی بهتری دارند، سیستم بصری‌شان قوی‌تر و فعال‌تر عمل می‌کند، تجدید قوای روحی و جسمی در آن‌ها سرعت بیشتری دارد و قدرت حافظه و تمرکز حواس این ورزشکاران از سایر افراد بسیار بالاتر است (منبع).
 
نتایج یک تحقیق علمی که در سال ۲۰۰۸ میلادی در دانشگاه کالیفرنیا انجام شد نشان می‌دهد که ۶۰ تا ۹۰ دقیقه چرت زدن در طول روز اثر مثبت و بیشتری نسبت به خوردن ۲۰۰ میلی‌گرم کافئین خواهد داشت. نکته مهم دیگر این پژوهش این است که اعلام می‌کند کافئین گرچه فرد را بیدار نگه می‌دارد اما بر عملکرد مغزی او تاثیر مخربی دارد. در عوض چرت زدن در طول روز هم بر حافظه و تمرکز حواس و هم بر شادابی روح و روان فرد اثر بسیار مفیدی دارد. این دانشمندان اعلام کردند که کافئین اثرات مخربی بر حافظه درازمدت خواهد داشت زیرا مصرف کافئین باعث افزایش سطح یک انتقال‌دهنده عصبی به نام استیل‌کولین در هیپوکامپ (مشابه انتقال‌دهنده عصبی که به طور طبیعی در طول موج آهسته خواب کاهش می‌یابد) می‌شود.

علاوه بر این چرت زدن بر سلامت قلب هم تاثیر به‌سزایی دارد؛ کورتیزول هورمونی است که بدن انسان وقتی در شرایط استرسی قرار دارد ترشح می‌کند اما وقتی انسان خواب است بدن ماده‌ای ترشح می‌کند که کورتیزول بدن را متعادل می‌کند. این عمل باعث کم شدن استرس و در نتیجه کاهش فشار روحی می‌شود و ناگفته پیداست که فشار روحی و استرس بیشترین اثرات مخرب را بر قلب دارند. یک مطالعه دیگر نشان می‌دهد ۳۰ دقیقه چرت زدن سه روز در هفته ۳۷ درصد ریسک مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
(Take a Nap! Change Your Life by Mednick, Sara, Ehrman, Mark (2007) Paperback).

شاید در گذشته صاحبان مشاغل و کارفرمایان از دیدن کارمندی که در زمان کاری و ظهرهنگام چرت می‌زند عصبانی می‌شدند اما با توجه به تحقیقات جدید انجام شده و تاثیرات مثبت چرت زدن برخی از ادارات و موسسات برای کارمندان خود یک اتاق در نظر گرفته‌اند که افراد می‌توانند در طول روز بین نیم ساعت تا ۶۰ دقیقه در آن اتاق استراحت کنند. یکی از این موسسات «هات اسپات» است. مدیر اجرایی این موسسه اعلام کرده که این کار را برای بهبود کارایی کارکنانش انجام داده و در برابر بازدهی بیشتر افراد این تایم کوتاه استراحت قابل توجیه خواهد بود (منبع).

حالا که با فواید چرت زدن آشنا شدیم بهتر است با چگونگی آن نیز آشنا شویم. با توجه به ریتم‌های شبانه‌روزی بدن بهترین زمان برای چرت زدن بین ساعت ۲ تا ۴ بعدازظهر است. به طور کلی می‌توان گفت بهترین زمان ۶ تا ۸ ساعت بعد از بیدار شدن صبحگاهی است. بیشتر تحقیقات انجام شده مبین این مطلب است که بین ۲۰ تا ۳۰ دقیقه چرت زدن زمان مناسب و کافی برای سرحال و قبراق شدن است اما برخی تحقیقات با توجه به شرایط جسمانی و فشار کاری تا ۹۰ دقیقه را هم مجاز دانسته‌اند.
نکته مهم در این مقوله، شرایط خواب کوتاه ظهرگاهی است. اکثر افراد به بهانه کوتاه بودن و سریع برگشتن به فعالیت روزانه عمدتا نشسته و در شرایط نامناسبی چرت می‌زنند. باید توجه داشت که چرت زدن در حالت نشسته نه تنها برای سلامت جسم مضر است بلکه از تاثیرات مثبت چرت زدن نیز می‌کاهد پس بهتر است برای چرت زدن به حالت درازکش و در شرایطی آرام و ساکت قرار گرفت. گرچه شاید این امکان برای همه مهیا نباشد اما خوابیدن در ننو و تخت‌های گهواره‌ای ضمن ایجاد آرامش، باعث می‌شوند که شخص بسیار سریع‌تر به خواب برود.

یادتان باشد که چرت زدن جزو خصیصه‌های ذاتی انسان‌هاست و انسان جزو معدود پستاندارانی است که چرخه خواب یگانه دارد. انسان ۲۴ ساعت شبانه‌روز را به دو قسمت بیداری و خواب تقسیم کرده در حالی که ۸۵ درصد پستانداران دیگر دارای چرخه خواب و بیداری متفاوتی‌اند. این حیوانات در طول ۲۴ ساعت بارها می‌خوابند و بیدار می‌شوند که به این حالت چرخه خواب چندگانه گفته می‌شود. به همین دلیل برخی دانشمندان معتقدند چرت زدن طبیعت انسان است و بدن آدمی به آن نیازمند است (منابع: mentalfloss و michaelhyatt).
 
خالی از لطف نیست که بدانید بسیاری از دانشمندان و افراد مشهور و موفق عادت به چرت زدن داشته‌اند؛ برخی از این افراد عبارتند از: لئوناردو داوینچی، ناپلئون بناپارت، آلبرت انیشتین، توماس ادیسون، روزولت، جان اف. کندی، راکفلر، چرچیل، ریگان و ... (منبع).

منابع:  bbc | saramednick | entrepreneur | mentalfloss | michaelhyatt