آشنایی با بیماری آلزایمر و تمام ماجراهای مربوط به آن

«پیری و هزار درد، نمیدونم عینکم رو کجا گذاشتم»، «یادم نمیاد الان کدوم قرصام رو باید بخورم»، «به انگشتم نخ بستم تا یادم نره که ... یادم نمیاد برای چی نخ بستم»، «نوه‌ام آدرس خونه رو بهم داد تا گم نشم اما نمی‌دونم آدرس رو کجا گذاشتم»، «این خانوم پرستار قصد جون من رو کرده بهش مشکوکم» و ... جملاتی از این دست را از پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها زیاد شنیده‌ایم. افرادی که با ورود به مرحله کهن‌سالی، تا حدودی دچار اختلال حواس می‌شوند. اختلال حواس و کاهش قدرت حافظه با توجه به فرایند پیری که قطعا در مورد سلول‌های مغزی نیز اتفاق می‌افتد امری چندان دور از انتظار نیست اما گاهی این اختلال حواس و ضعف حافظه حالتی بیمارگونه به خود می‌گیرد که شایع‌ترین ‌آن بروز بیماری آلزایمر است.
 
آلزایمر بیماری است که در اثر اختلال در عمل‌کرد مغز بروز پیدا می‌کند. در ابتدا فرد دچار ضعف حافظه می‌شود و نمی‌تواند به حافظه کوتاه‌مدت خود رجوع کند. با پیشرفت بیماری این اختلال حواس به خاطرات دورتر بیمار نیز آسیب وارد می‌کند و به‌تدریج فرد در به خاطر آوردن نکات بسیار بدیهی نیز دچار مشکل می‌شود. به عنوان مثال در موارد حاد فرد حتی نمی‌تواند اتاق خواب، سرویس بهداشتی و قسمت‌های مختلف خانه خودش را نیز جهت‌یابی کند. حتی دوستان وآشنایانش را نیز فراموش می‌کند. اما زوال عقل تنها عارضه این بیماری نیست. با کاهش قدرت حافظه فرد اعتماد به نفس خود را برای صحبت کردن و برقراری ارتباط از دست می‌دهد و به‌تدریج منزوی و افسرده می‌شود. توهم و هذیان از دیگران مشکلاتی است که زوال عقل برای این بیماران به همراه دارد. این افراد در مراحل اولیه در حالی که هنوز با بیماری کنار نیامده‌اند پرخاشگر و عصبی می‌شوند.

علائم این بیماری با از دست دادن قدرت حفظ اطلاعات به‌ویژه حافظه کوتاه‌مدت (موقت) در دوران پیری آغاز می‌شود، به‌تدریج با از دست دادن قدرت تشخیص زمان، افسردگی، از دست دادن قدرت تکلم، گوشه‌گیری و سرانجام مرگ در اثر ناراحتی‌های تنفسی به پایان می‌رسد. این بیماری اولین بار توسط دکتر روانشناس آلمانی آلویز آلزایمر (Alois Alzheimer) در سال ۱۹۰۶ میلادی شناسایی شد و از آن زمان تا کنون موارد بسیاری از این بیماری در افراد مختلف به ثبت رسیده و گزارش‌ها حاکی از آن است که سرعت شیوع این بیماری در حال افزایش است.

 
چه کسانی مبتلا به آلزایمر می‌شوند؟
علت بروز این بیماری ناشناخته است اما این بیماری در افراد مسن به‌ویژه افراد بالای ۶۰ تا ۶۵ سال شیوع وسیع‌تری دارد. بنابراین اولین علت بیماری شاید کهولت سن باشد. افرادی که در خانواده و خویشاوندان نزدیک آن‌ها فرد مبتلا به آلزایمر وجود داشته است نیز بیش از سایرین در معرض خطر هستند. زنان بیش از مردان به این بیماری مبتلا می‌شوند بنابراین جنسیت نیز در بروز بیماری تا حدودی نقش دارد. افراد مبتلا به سندروم دوان و بیماری ذهنی نیز جزو جامعه مستعد ابتلا به این بیماری‌اند.
 
پیشگیری بهتر از درمان
واقعیت این است که چون علت بروز بیماری مشخص نیست قطعا پیشگیری موثر در قبال این بیماری نیز امکان‌پذیر نیست. اما به طور کلی تحقیقات انجام شده در بین افراد مسن مبتلا به این بیماری و افراد سالم نکاتی را درباره شیوه زندگی این افراد هویدا کرده که شاید بتوان با الگو گرفتن از آن‌ها تا حدودی در برابر این بیماری مصونیت پیدا کرد، گرچه صحت و سقم دقیق این راهکارهای پیشگیرانه هنوز در هاله‌ای از ابهام است اما مسلما رعایت این نکات هیچ ضرری به دنبال نخواهد داشت پس به کار گرفتن آن‌ها در هر صورت (چه بر پیشگیری از آلزایمر موثر باشند چه خیر) توصیه می‌شود. همه این موارد پیشگیرانه را می‌توان در یک عبارت خلاصه کرد: «سالم زیستن». یادمان باشد از سنین جوانی باید راهکارهای پیشگیری را دنبال کرد اما اگر در سنین میان‌سالی و یا کهن سالی نیز هستید باید اذعان داشت ماهی را هر وقت از آب بگیرید تازه است، پس دست به کار شوید.
 
ورزش کنید. ورزش کردن در حد یک ورزش سبک و نرمال مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و یا کوهنوردی را در برنامه زندگی خود بگنجانید. همه ما خوب می‌دانیم که عقل سالم در بدن سالم است.
 
انجام فعالیت‌های ذهنی را در دستور کار زندگی خود قرار دهید. برای لحظاتی از گوشی تلفن‌ همراه‌‌، تبلت و رایانه‌ خود جدا شوید. سعی کنید برخی حساب و کتاب‌های روزانه را ذهنی انجام دهید. به اندازه کافی زندگی ماشینی و مکانیزه را تجربه کرده‌اید گاهی به مغزتان اعتماد کنید و بازی‌های ذهنی انجام دهید. جدول کلمات متقاطع حل کنید. سودوکو هم بد نیست. اگر هم حوصله ندارید مکعب روبیک را امتحان کنید. سعی کنید اطلاعات مربوط به حساب بانکی، کد ملی، شماره پاسپورت، شماره بیمه‌نامه، تلفن دوستان نزدیک و ... را به خاطر بسپارید. کتاب خواندن، حفظ اشعار و یاد گرفتن زبان دوم از جمله فعالیت‌های مغزی و ذهنی است که در پیشگیری از زوال عقل مفید هستند. هرچه بیش‌تر از سلول‌های مغزی‌تان کار بکشید آن‌ها را ورزیده‌تر خواهید کرد.
   
قلب خود را سالم نگه دارید. تحقیقات نشان داده که یکی از موثرترین راه‌های پیشگیری از آلزایمر همان روش‌هایی است که برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی – عروقی به کار گرفته می‌شوند. افراد دارای کلسترول بالا، دیابت، فشارخون بالا و چاقی مفرط بیش‌تر به این بیماری مبتلا می‌شوند. این افراد همان اشخاصی هستند که مستعد ابتلا به بیماری‌های قلبی نیز هستند. یادتان باشد که این قلب است که با پمپاژ قوی خون مواد مغذی و اکسیژن را به بافت‌های مغزی می‌رساند.
 
با دیگران معاشرت کنید. معاشرت و داشتن رابطه با دیگران ضمن جلوگیری از بروز افسردگی و مشکلات روانی باعث می‌شود فرد در تعامل با دیگران بسیاری از داشته‌های ذهنی خود را مرور و استفاده کند. تنهایی و انزوا فرد را دچار مالیخولیا و مشکلات ذهنی می‌کند و به‌تدریج بستری برای بروز آلزایمر خواهد شد.
 
مواظب سر خود باشید. گاهی ضربه‌هایی که در دوران نوجوانی و جوانی به سر وارد می‌شود موجب تخریب برخی سلول‌های مناطق مغزی می‌شود که شاید در درازمدت اثرات خود را نمایان سازند. برخی تحقیقات نشان داده افرادی که در دوران زندگی‌شان ضربه‌های زیادی به سر آن‌ها وارد آمده بیش‌تر از دیگران دچار آلزایمر می‌شوند مثل بوکسورها و یا فوتبالیست‌ها.
 
پیروی از رژیم عذایی مناسب. آن‌قدر درباره مصرف سبزیجات تازه، غذاهای فاقد چربی و سرخ نشده، عدم مصرف مواد غذایی حاوی نگهدارنده و غذاهای فست‌فود و تنقلات گفته‌اند و شنیده‌ایم که هر کدام از ما یک کارشناس تغذیه شده‌ایم. اما دانستن تنها کافی نیست رعایت این اصول می‌تواند در پیشگیری از بیماری آلزایمر و ده‌ها بیماری دیگر به بدن ما کمک کند. خوردن ماهی که سرشار از امگا ۳ و ویتامین D است یکی از آن مواردی است که باید حتما در برنامه غذایی‌تان قرار دهید. نوشیدن آب کافی، سبزیجات و میوه‌های تازه نیز به سلامت مغز شما کمک خواهد کرد.
 
عدم استعمال دخانیات. محیط زیست امروزی انسان‌‌ها به اندازه کافی آلوده هست و روزانه سرب و نیکوتین فراوانی وارد بدن هر کدام از ما می‌شود پس حداقل خودمان به خودمان رحم کنیم و از کشیدن سیگار و قلیان یا هر نوع ماده مخدر خودداری کنیم. از آنجا که اثرات مضر استعمال دخانیات اظهر من الشمس است به همین مقدار بسنده می‌کنیم.
   
راه‌های تشخیص بیماری
متاسفانه این بیماری در اکثر موارد بسیار دیر تشخیص داده می‌شود. نشانه‌های بروز بیماری خیلی ساده و معمولی هستند تا جایی که احتمال بروز یک یا چندتای آن‌ها در افراد سالم هم امکان‌پذیر است اما به هر تقدیر اگر ۴ یا ۵ مورد از نشانه‌های زیر در فردی به طور همزمان بروز پیدا کند به ویژه افراد مسن، مراجعه به پزشک متخصص توصیه می‌شود:

• اختلال حواس تا جایی که فرد برای انجام کارهای روزمره دچار مشکل می‌شود.
• فراموش کردن کارهای عادی و روتین مثل خوردن دارو، پختن غذا و ....
• اختلال گفتاری؛ شخص در بیان آنچه که مدنظر دارد دچار مشکل می‌شود و کلمات نامناسب به کار می‌برد.
• فرد در تشخیص درست زمان و مکان دچار مشکل می‌شود.
• اختلال در تصمیم‌گیری.
• بی‌انگیزگی و بی‌توجهی.
• تغییرات خلقی مانند اضطراب و نگرانی شدید، عصبانی شدن و منزوی شدن.
• عدم جای‌گذاری صحیح اشیا؛ مثلا فرد واکس را در یخچال و شیر را در جاکفشی می‌گذارد.

 
راه‌های درمان بیماری آلزایمر
متاسفانه آلزایمر یکی بیماری لاعلاج است و درمان قطعی برای آن وجود ندارد اما می‌توان با به کار بستن برخی روش‌های ساده و برخی نکات تخصصی پزشکی (که در مراجعه به پزشک متخصص دستور آن‌ها داده می‌شود) به بیمار کمک شایانی کرد. شاید باورتان نشود اما معطر کردن خانه و محیط زندگی به آرامش و ثبات رفتاری افراد مبتلا کمک خواهد کرد. خواب کافی، موسیقی ملایم، ماساژ، یوگا، شنا، پیاده‌روی، باغبانی، نگهداری از حیوانات خانگی، مطالعه، انجام فعالیت‌های ذهنی سبک مانند حفظ اشعار و حل جدول حروف متقاطع در سطح متوسط، آواز خواندن و نواختن یک ساز موسیقیایی می‌تواند ضمن آرامش بخشیدن به فرد مبتلا از سرعت زوال سلول‌های مغزی او نیز جلوگیری کند. اصولا این گونه فعالیت‌ها نباید شخص را خسته و دلزده کند مثلا با توجه به اختلال حافظه در این افراد پرداختن به فعالیت‌های ذهنی پیچیده باعث می‌شود آن‌ها دلسرد و ناامید شوند.

همان‌طور که گفته شد هر روشی که به کاهش سکته‌های قلبی و مغزی کمک می‌کند به کاهش بروز علایم آلزایمر نیز کمک می‌کند. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و حضور در جمع هم‌سالان، برخورد ملایم و به دور از خشونت با این افراد نیز می‌تواند از بی‌قراری‌ها و اضطراب آن‌ها کم کند و شدت بروز علایم را کاهش دهد. رژیم غذایی مناسب شامل سبزیجات و میوه‌های تازه، آب کافی، ماهی و گوشت پرندگان، مصرف غذاهای حاوی آنتی‌اکسیدان، عدم مصرف الکل، کم کردن نمک در رژیم غذایی، استفاده از ادویه‌های سالم و طبیعی مانند دارچین، زردچوبه، پودر گل سرخ، استفاده از مرکبات و میوه‌های قرمز، روغن نارگیل، مصرف غلات و دانه‌های سبوس‌دار و ... در سلامت جسم و ذهن این افراد موثر خواهد بود. البته در کنار این‌ها مصرف داروهای شیمیایی نیز با دستور پزشک باید به کار گرفته شوند.  
 
منابع: alzheimers/ webmd/ webmd/ alz/ healthline/ alz/ ncbi

پیشنهاد می‌کنیم مطالب و ویدئوهای زیر را نیز مطالعه کنید:
دستگاهی که آلزایمز، پارکینسون و سرطان سینه را تشخیص می‌دهد (مطلب)
بیماری آلزایمر چیست؟ (ویدئو)
اطلاعات مفید و جالب در مورد مغز انسان (ویدئو)
تاثیر الکل بر مغز (ویدئو)
خوردن میوه و سبزیجات زندگی شما را شادتر می‌کند (مطلب)