بیماری فتق چیست؟ راه‌های درمان آن را بشناسیم

در عصر ارتباطات داشتن دانش در هر زمینه‌ای می‌تواند برای فرد مفید و کارساز باشد. آگاهی از علل بروز بیماری‌ها، نحوه درمان، عوارض و راه‌های پیش‌گیری می‌تواند به فرد برای داشتن یک زندگی سالم کمک کند و حتی گاهی این اطلاعات می‌تواند در لحظات حساسی از زندگی جان فرد را نیز نجات دهد. در این مطلب قصد داریم تا شما را با بیماری فتق آشنا کنیم. بیماری فتق جزو آن دسته از بیماری‌های است که اگر در زمان مناسب درمان نشود ممکن است منجر به مرگ فرد شود، از این ‌رو آشنایی با نشانه‌های بیماری قطعا خالی از فایده نخواهد بود.
 
فتق چیست؟
فتق که از آن به باد فتق هم یاد می‌شود به هر نوع پیش‌رفتگی و بیرون‌زدگی احشاء از جداره و پوسته طبیعی اطراف آن و نفوذ به بافت مجاور را گویند که این بیرون‌زدگی می‌تواند از طریق ایجاد یک سوراخ یا کانال باشد. اگر پیش‌رفتگی احشاء به سمت داخلی بدن باشد آن را فتق داخلی و اگر این بیرون‌زدگی به سمت بیرون باشد آن را فتق خارجی می‌گویند. فتق می‌تواند به صورت مادرزادی یا اکتسابی اتفاق بیافتد. درد در ناحیه آسیب‌دیده و تورم و برجستگی از علائم تشخیص بیماری در مراحل اولیه‌اند و در مراحل بعدی با معاینات پزشکی، عکس‌برداری و سونوگرافی می‌توان بروز بیماری را تشخیص داد.
 
انواع فتق
فتق انواع مختلفی دارد که بر اساس محلی که بیرون‌زدگی احشاء در آن اتفاق می‌افتد طبقه‌بندی می‌شوند. برخی از شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

- فتق دیسک از انواع رایج فتق است. این بیماری مربوط به جابه‌جایی و بیرون‌زدگی هسته دیسک در کانال نخاعی در ناحیه گردنی، سینه‌ای، کمری یا ستون فقرات است.
- فتق رانی نوعی فتق است که منجر به بیرون‌زدگی و برآمدگی احشاء در قسمت بالای ران، نزدیک کشاله ران می‌شود. این نوع فتق در زنان بیش‌تر از مردان مشاهده می‌شود. در واقع فتق رانی زمانی اتفاق می‌افتد که قسمت کوچکی از روده باریک وارد کانال فمورال شود.
- فتق شکمی از انواع رایج فتق است. جابه‌جایی یا خروج یکی از احشاء شکم به سمت خارج را گویند.
- فتق نافی برجستگی در اطراف ناف است و زمانی ایجاد می‌شود که عضلات اطراف ناف نتوانند کاملا آن ناحیه را پوشش دهند. این نوع فتق در نوزادان شایع است.
- فتق شکافی یا برشی نیز نوع دیگری از فتق است که در اثر عمل‌های جراحی به‌خصوص اعمال جراحی لاپاراسکوپی اتفاق می‌افتد. بدین ترتیب که احشاء از ناحیه برش داده‌شده و یا سوراخ‌شده برای عمل جراحی بیرون می‌زنند.
- فتق در ناحیه دستگاه تناسلی زنان و مردان نیز اتفاق می‌افتد که در ادامه به صورت مجزا به آن‌ها پرداخته خواهد شد.
 
علل بروز بیماری
فتق در برخی بیماران در اثر نقص ژنتیکی صورت می‌گیرد و نوزاد با این عارضه متولد می‌شود که ممکن است علائم آن در سنین بزرگ‌سالی ظهور کند. فتق مادرزادی در نوزادان پسر بیش‌تر از نوزادان دختر بروز می‌یابد. اما در بعضی دیگر از اشخاص این بیماری اکتسابی است. از علل رایج بروز بیماری فتق می‌توان به فشار ناگهانی مانند بلند کردن جسم سنگین، سرفه‌های طولانی، بیماری‌های مزمن ریوی، مصرف دخانیات، جراحت و برش یا زخم کهنه، کهولت سن، اشکال در اجابت مزاج (یبوست) و یا دفع ادرار، بزرگی پروستات، حاملگی، چاقی و ... اشاره کرد.
 
راه‌های درمان بیماری
فتق‌های کوچک به صورت بی‌حسی موضعی و جراحی سرپایی در کلینیک‌ها درمان می‌شوند. در مورد فتق‌های حاد نیاز به جراحی است. این جراحی می‌تواند به صورت باز یا به صورت لاپاراسکوپی انجام شود. در مراحل اولیه بروز بیماری استفاده از فتق‌بند تا حدودی می‌تواند موثر باشد اما جایگزین درمان اصلی یعنی جراحی نخواهد شد. بعد از عمل جراحی بیمار نیاز به استراحت مطلق دارد و باید از برداشتن اجسام سنگین، کار شدید و مداوم، ورزش سنگین و طولانی‌مدت پرهیز کند. استفاده از کمپرس آب گرم و مصرف مُسکن نیز می‌تواند در کاهش درد موثر واقع شود.
 
فتق در زنان
فتق عارضه‌ای است که ممکن است در دستگاه تناسلی مردان یا زنان بروز پیدا کند. فتق در دستگاه تناسلی زنان بیماری تقریبا رایجی است. عموما امکان وقوع سه نوع فتق در دستگاه تناسلی زنان وجود دارد:

فتق رکتوسل: فتق و بیرون‌زدگی رکتوم (راست روده) به داخل واژن است. در این نوع فتق فرد احساس می‌کند که ناحیه مهبل پر و انباشته است و فرد بیمار در دفع مدفوع دچار مشکل و اختلال می‌شود.
فتق سیستوسل: بیرون‌زدگی و جابه‌جایی مثانه به داخل واژن است. در این نوع فتق ممکن است شخص دچار بی‌اختیاری در کنترل ادرار و تکرر ادرار شود. در این بیماری فرد دچار احساس فشار در عمق مهبل و فشار برای دفع ادرار شده و در ضمن این فرد ممکن است در تخلیه کامل مثانه ناتوان شود.
فتق آنتروسل: بیرون‌زدگی و فتق روده به داخل واژن است. بیمار در ناحیه مهبل احساس فشار و پر بودن می‌کند و همچنین در دفع مدفوع دچار مشکل می‌شود. افراد مبتلا به فتق آنتروسل بعد از خوردن غذا احساس دل‌پیچه و دل‌آشوبه می‌کنند.
 
فتق در مردان
فتق مغبنی یا هرنی اینگوینال یکی از شایع‌ترین بیماری‌های سیستم تناسلی مردان است. در این فتق در ناحیه کشاله ران و یا درون کیسه بیضه برجستگی ایجاد می‌شود. این نوع فتق به‌ندرت در بین زنان و دختران دیده می‌شود. اینگوینال نام کانالی است که بین حفره شکمی و کیسه بیضه وجود دارد. بیضه‌ها که در دوران جنینی در حفره شکمی قرار دارند، قبل از تولد به داخل کیسه بیضه رانده می‌شوند و دریچه کانال اینگوینال به روی آن‌ها بسته می‌شود. حال اگر به هر دلیلی (مانند نقص ژنتیکی) این دریچه بسته نشود یا ضعف داشته باشد، ارگان‌های حفره شکمی به دورن بیضه‌ها رانده شده و سبب بروز بیماری می‌شوند. فتق روده به درون کیسه بیضه بسیار رایج است.
 
منابع: emedicinehealth/ healthline/ webmd/ emedicinehealth/ nhs/ medicinenet/ medicalnewstoday/ webmd/ herniasolutions