آیا گیاهان می‌توانند با هم صحبت کنند؟

به نظر شما گیاهان هوشمند و قادر به ارتباط برقرار کردن با یکدیگر هستند؟! بدون‌شک اینطور به نظر نمی‌رسد؛ چراکه گیاهان برخلاف جانوران دارای حواس پیچیده یا سیستم عصبی نیستند و بسیار منفعل به نظر می‌رسند. آن‌ها تنها حمام آفتاب می‌گیرند و به‌طور غریزی به ورودی‌هایی مثل نور و آب پاسخ می‌دهند.
با این که ممکن است عجیب به نظر بر‌سد، اما گیاهان باهم ارتباط برقرار می‌کنند و درست مانند جانوران می‌توانند انواع علامت‌های شیمیایی را در واکنش به محیط زیستشان تولید و این علائم را با‌هم به اشتراک بگذارند؛ به‌خصوص زمانی که مورد حمله قرار می‌گیرند. این علامت‌ها از 2 راه منتقل می‌شوند: یکی از راه هوا و دیگری از راه خاک.
هنگامی که برگ‌های گیاهان توسط حشرات گرسنه یا یک ماشین چمن‌زن مهاجم آسیب می‌بینند، از خود گاز خارج کرده یا مواد شیمیایی را بخار می‌کنند. آن‌ها عواملی هستند که بوی علف تازه کوتاه شده را به‌وجود می‌آورند. گونه‌های خاصی از گیاهان مانند بومادران و لوبیای لیما، می‌توانند آن پیام‌های هوایی را بگیرند و ترکیب شیمیایی داخلی خود را با توجه به آن‌ها تنظیم کنند.
در یک آزمایش دانشمندان به‌طور عمدی توسط حشرات یا قیچی به برگ‌های بومادران آسیب وارد کردند. به این ترتیب در طول تابستان سایر شاخه‌های بومادران و همچنین شاخه‌های بوته‌های همسایه به‌وسیله حشرات سرگردان کمتر خورده شد که نشان‌دهنده این بود که آن‌ها دفاع ضد‌حشره خود را تقویت کرده‌اند. حتی جابه‌جایی هوای بالای یک گیاه خورده شده به بالای یک گیاه دیگر، مقاومت گیاه دوم را در برابر حشرات بالا برد. این نشانه‌های هوایی احتمال بقای جوانه‌ها را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که گیاهان بالغ شاخه‌ها و گل‌های بیشتری را تولید کنند.
اما چرا یک گیاه به همسایه‌های خود اخطار می‌دهد؛ به‌خصوص زمانی که بر سر منابع با‌هم در نزاع هستند؟
خب ممکن است این یک پیامد تصادفی از مکانیزم دفاع شخصی گیاه باشد. آن‌ها به‌راحتی و مثل ما نمی‌توانند اطلاعات را از بدنشان انتقال دهند؛ به‌خصوص وقتی که آب کم باشد. بنابراین گیاهان بر آن مواد شیمیایی هوایی تکیه می‌کنند تا پیغامی را از یک بخش گیاه به بخش دیگر مخابره کنند. گیاهان همجوار هم می‌توانند آن پیام‌ها را استراق‌سمع کنند؛ مثل این‌که شما صدای عطسه همسایه‌تان را بشنوید و برای پیشگیری از بیماری قرص سرماخوردگی بخورید.
گیاهان مختلف آن اخطارها را با زبان مواد شیمیایی گوناگون انتقال می‌دهند. به‌عنوان نمونه، گیاهان بومادران مختلف در یک علف‌زار، علائم شیمیایی را اندکی متفاوت از هم ارسال می‌کنند.
محتویات این ترکیب در تاثیرگذاری ارتباط موثر است. هرچه دو گیاه اثر انگشت شیمیایی مشابه‌تری داشته باشند، می‌توانند ارتباط روان‌تری با‌هم برقرار کنند. یک گیاه از همه بیشتر نسبت به پیام‌های ارسال شده از طرف برگ‌های خودش حساس است. اما از آنجا که به نظر می‌رسد این مواد شیمیایی مثل گروه خونی انسان‌ها موروثی باشند، گیاهان بومادران نیز ارتباط موثرتری با خویشاوندان خود نسبت به غریبه‌ها دارند. اما گاهی اوقات حتی سایر گونه‌ها هم می‌توانند از آن‌ها بهره ببرند؛ به‌طور مثال، بوته‌های گوجه فرنگی و تنباکو هر دو قادر هستند پیغام‌های بومادران را رمزگشایی کنند.
در ادامه باید گفت تنها لازم نیست که گیاهان به این ارتباط هوایی تکیه کنند، بلکه علامت‌ها از طریق خاک نیز می‌توانند منتقل شوند.
بیشتر گیاهان با نوعی قارچ که به آن‌ها کمک می‌کند تا ریشه‌هایشان را جابه‌جا کرده و آب و املاح را جذب کنند، رابطه همزیستی دارند. این تارهای قارچ شبکه‌ای وسیع را شکل می‌دهند که می‌توانند گیاهان مجزا را به هم ارتباط داده و یک بزرگراه زیرزمینی عظیم را برای انتقال پیام‌های شیمیایی ایجاد کنند.
هنگامی که یک بوته گوجه‌فرنگی با فعال کردن ژن‌ها و آنزیم‌های ضدبیماری خود با آفت مقابله می‌کند، مولکول‌های برقراری ارتباطی که به‌وسیله سیستم امنیتی آن ایجاد می‌شوند، می‌توانند به یک گیاه سالم منتقل شده و آن را نیز به روشن کردن سیستم ایمنی‌اش ترغیب کنند. این پیام‌های خطر پیشرفته، احتمال بقای گیاه را افزایش می‌دهند. جالب است بدانید که بوته‌های لوبیا همچنین سلامت یکدیگر را به‌وسیله این مجاری قارچی بررسی می‌کنند.
هجوم آفات به یک گیاه، همسایگان را به تولید ترکیباتی که آفات را دفع و حشرات آفت‌خوار را جذب می‌کنند، تحریک می‌کند.
اگر به ارتباط به عنوان تبادل اطلاعات نگاه کنید، به نظر می‌رسد که گیاهان ارتباط برقرار‌کنندگان فعالی هستند. آن‌ها علامت‌ها را ارسال و دریافت می‌کنند و بی آن‌که صدایی از خودشان تولید کنند، به آن‌ها واکنش نشان می‌دهند؛ بدون داشتن مغز، بینی، فرهنگ لغت یا اینترنت.
به این ترتیب اگر ما بتوانیم ارتباط با آن‌ها را به روش خودشان یاد بگیریم، می‌توانیم به ابزار قدرتمندی برای حفاظت از محصولات و سایر گونه‌ها دست پیدا کنیم.
همه این‌ها شما را کنجکاو می‌کند که دیگر چه چیزهایی را از قلم انداخته‌ایم، درست است؟