آیا نوشابه‌های رژیمی برای سلامتی ضرر دارند؟

آیا فکر می‌کنید می‌توانید با نوشیدن نوشیدنی‌های رژیمی میزان شکر و قند دریافتی خود را به صفر برسانید؟ شاید پاسخ این پرسش مثبت باشد اما این نکته فقط بخشی از ماجرای نوشابه‌های رژیمی است.

نتایج مطالعات جدید نشان می‌دهد که گرچه نوشابه‌های رژیمی مانند پپسی مکس و کوکا زیرو ممکن است برای کم کردن وزن مناسب باشند اما بعدها برای مغز شما مشکل‌ساز خواهند شد. دانشمندان دانشکده علوم دانشگاه بوستون به‌عنوان بخشی از مجموعه مطالعات خود روی چگونگی تاثیر نوشیدنی‌های گازدار شیرین روی مغز انسان، از بررسی‌ها و نظرسنجی‌های گوناگون برای شناسایی تاثیرات عصبی درازمدت مصرف نوشیدنی‌هایی که به صورت مصنوعی با موادی چون آسپارتان یا ساخارین شیرین شده‌اند استفاده کردند. شرکت‌کنندگان این مطالعه از فرزندان اعضای اصلی مطالعه Framingham Heart Study انتخاب شدند. این افراد که حدود ۵ هزار زن و مرد بودند، داوطلب شدند تا از سال ۱۹۷۱ اطلاعات مربوط به زندگی خود را در اختیار پژوهش‌گران قرار دهند.

تیم پژوهش علائم سکته مغزی در ۲۸۸۸ نفر از اعضای گروه ذکرشده را که سن‌شان بالای ۴۵ سال بود مورد مطالعه قرار داد که ۹۷ مورد سکته مغزی پیدا شد (که در ۸۷ مورد لخته‌های خون وجود داشت که جریان خون را محدود کرده بود. به این سکته‌ها سکته ایسکمیک می‌گویند). همه ۸۱ مورد زوال عقلی که در این پژوهش پیدا شد در میان ۱۴۸۴ نفر از اعضای بالای ۶۰ سال این گروه بود که ۶۳ نفر از آن‌ها نشانه‌های بیماری آلزایمر داشتند. سپس پرسش‌نامه‌هایی در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت که در آن‌ها پرسش‌های مختلفی درباره زندگی آن‌ها طی ۷ سال گذشته پرسیده شده بود. هدف از این پرسش‌نامه شناسایی نوع غذاهایی بود که افراد در این بازه زمانی مصرف کرده بودند.
 
عوامل مختلفی مانند سن، تحصیلات،کالری دریافتی، سیگار کشیدن و ورزش کردن مورد مطالعه قرار گرفت و پژوهش‌گران بر این اساس به این نتیجه رسیدند که مصرف یک عدد نوشابه رژیمی در روز احتمال خطر سکته ایسکمیک را نزدیک به سه برابر افزایش می‌دهد که این نوع سکته می‌تواند منجر به زوال عقل یا آلزایمر شود. از سوی دیگر، در مطالعه دیگری در این زمینه، پژوهش‌گران نتوانستند به شواهدی مبنی بر این‌که نوشیدن نوشابه‌های شکردار خطر سکته مغزی یا زوال عقل را افزایش می‌دهند برسند.

پیش از این‌که دست از نوشیدن این نوع نوشابه‌ها بردارید بهتر است دوباره از منظرهای گوناگون به این موضوع نگاه کنیم. پیش از هر چیز باید عنوان کرد که سه برابر در مقایسه با موارد دیگر خطر بسیار اندکی به حساب می‌آید. متئو پیس (Matthew Pase)، سرپرست این پژوهش می‌گوید: «در مطالعه ما، سه درصد افراد مورد مطالعه سکته مغزی جدید و ۵ درصد زوال عقل را تجربه کرده بودند، بنابراین ما داریم درباره تعداد اندکی از افراد صحبت می‌کنیم که هم سکته مغزی و هم زوال عقل داشته‌اند». همچنین باید جمله «ارتباط لزوما اتفاق نیست» را در نظر داشت. در حالی که آمارها نشان از ارتباط بین نوشابه‌های رژیمی و سکته مغزی دارند اما لزوما ممکن است ارتباط مستقیم دقیقی بین شیرین‌کننده‌ها و سکته مغزی وجود نداشته باشد. همچنین این مطالعه به داده‌هایی که در Framingham Heart Study گردآوری شده محدود بود و شرکت‌کنندگان در آن اکثرا دارای پیش‌زمینه قومیت قفقازی بودند.

پژوهش‌گران عنوان می‌کنند که فرهنگ هم ممکن است برخی از جزئیات مهم این پژوهش را تحت تاثیر قرار دهد به‌ویژه وقتی بدانیم براساس ویژگی‌های جمعیتی نوع مصرف نوشیدنی‌های شکردار در فرهنگ‌های مختلف تغییر می‌کند. همچنین در این پژوهش مشخص نشده که آیا یک شیرین‌کننده مصنوعی مشخص به‌عنوان مبنا قرار گرفته یا به طور کلی یافته‌ها براساس انواع مختلف نوشیدنی‌ها شکل گرفته است. با این همه، از آن‌جایی که روزانه‌ پیام‌های متعددی در مورد رژیم غذایی به ما ارسال می‌شود و جامعه به‌نوعی درگیر مسئله لاغری و کاهش وزن است، خوب است به این نکته توجه کنیم که مصرف نوشابه‌های رژیمی خالی از خطر و مشکل نیستند و باید به مصرف آن‌ها توجه کرد.
 
پیس می‌گوید: «پژوهش ما نشان می‌دهد که با توجه به میزان مصرف نوشیدنی‌هایی که با شیرین‌کننده‌های مصنوعی شیرین شده‌اند نیاز به مطالعات بیش‌تری در این زمینه است. مقامات امنیتی در سراسر جهان و همچنین صدها مطالعه علمی به این نتیجه رسیده‌اند که شیرین‌کننده‌های کم‌کالری مشکلی ندارند اما در این مطالعه جدید نکته‌ای وجود دارد که این باور جهانی را به چالش می‌کشد. سازمان غذا و دارو، سازمان بهداشت جهانی، سازمان ایمنی غذای اروپا و دیگر سازمان‌ها به طور گسترده شیرین‌کننده‌های کم‌کالری را بررسی کرده‌اند و همگی به این نتیجه رسیده‌اند که مصرف آن‌ها مشکلی برای سلامتی انسان ندارد».

البته پژوهش‌های بیش‌تر در این زمینه می‌تواند ابعاد بیش‌تری از این موضوع را روشن کند. با این حال همه ما دوست داریم بدون این‌که منتظر نتایج مطالعات بعدی بمانیم بدانیم آیا این نوشابه‌ها مشکل‌سازند یا خیر. به هر حال بهترین راه حل این است که تا آن‌جا که می‌توانیم از نوشیدنی‌های بدون شکر یا آب استفاده کنیم. راشل کی. جانسون (Rachel K. Johnson)، استاد تغذیه در دانشگاه ورمونت در این باره می‌گوید: «عدم مصرف نوشیدنی‌های شیرین برای کاهش وزن و افرادی که دیابت دارند یک قانون است، اما ما مردم را تشویق به نوشیدن آب، شیر کم‌چرب و دیگر نوشیدنی‌های بدون شکر می‌کنیم».