چگونه واکنشی درست به نقدهای مخرب داشته باشیم؟

اگر شما جزو آن دسته از افرادی هستید که یک صدای منتقد درونی قدرتمند در درون خود دارید، خوب می‌دانید که این نیرو چقدر می‌تواند توانمند و قوی باشد. خبر خوب این است که با کمی درون‌نگری و کار سخت می‌توانید این صدای درونی را تغییر دهید و حداقل با آن در صلح و صفا زندگی کنید. همان‌قدر که رام کردن موجود منتقد سرکش درون‌تان مهم است، حفاظت از خود دربرابر نقدهای گزنده بیرونی هم از اهمیت زیادی برخوردار است. قرار گرفتن در معرض آدم‌هایی که از شما هیچ حمایتی نمی‌کنند یا گاهی شما را نقد می‌کنند صدای منتقد درونی شما را تشدید می‌کند.

از آن‌جایی که همیشه افرادی در پیرامون ما هستند که دائما نق و غر می‌زنند و شما را به بوته نقد می‌کشند، بهترین راه زندگی مسالمت‌آمیز با آن‌ها یا رفتار کردن با آن‌ها مانند تفلون است به‌طوری که حرف‌های گزنده‌ای که آن‌ها به شما می‌زنند مانند تفلون به شما نمی‌چسبد و تاثیری روی شما نمی‌گذارد. اما برای رسیدن به چنین رفتار و رویکردی به زندگی چه کارهایی باید انجام دهیم؟ در ادامه شیوه‌هایی کاربردی را به شما معرفی می‌کنیم که با استفاده از آن‌ها می‌توانید یک پوسته تفلون‌مانند برای خود بسازید و یاد بگیرید چگونه از خود در برابر نیروهایی که باعث می‌شوند صدای منفی درونی شما قدرت بگیرد و شما را دچار حس کم‌ارزشی کند محافظت کنید.

۱- بین نقدهای سازنده و نقدهای مخرب فرق قائل شوید.
نقدها در شکل‌های مختلفی بیان می‌شوند. برخی از آن‌ها را خیلی ساده می‌توان از بعضی دیگر شناسایی کرد اما خیلی از آن‌ها هم به‌سادگی قابل شناسایی نیستند. انتقاد سازنده نوع سالمی از نقد و در بسیاری از موارد وجود آن لازم است. اگر ندایم ضعف‌های ما در کجاست، چگونه می‌توانیم رشد کنیم یا در خود تغییر ایجاد کنیم؟ با این حال، یک تفاوت مشخص بین نقد سازنده با هدف کمک (مانند حمایت‌های دوستان و اطرافیان) و نقد منفی و ناخواسته با هدف آسیب زدن وجود دارد. تمایز قائل شدن بین این دو نکته‌ای کلیدی است.

متاسفانه فضای مجازی امروز تبدیل به خانه‌ای ایده‌آل برای برخی از منتقدان شده و آن‌ها کسانی نیستند جزو کامنت‌گذاران همه‌جا‌حاضر اینترنتی. افرادی که در همه جا حضور دارند و نظرات زشت و زننده خود را در فضای اینترنت پخش می‌کنند. این بخش از انسان‌ها تمایل زیادی به مخفی ماندن دارند و اصلا متوجه نیستند که رفتارهای آن‌ها بازتابی از فقدان مهربانی و شفقت در درون آن‌هاست. این‌که این افراد جزو آشنایان‌اند یا از همان افراد همه‌جاحاضر اینترنتی فرقی نمی‌کند، آن‌چه مهم است شناسایی آن‌ها و آشنایی با نوع برخورد و انتقاد آن‌هاست.

دسته دیگری از منتقدان نه‌چندان آشنا وجود دارند که جلوی شما لبخند می‌زنند و در پشت سر، شما را نابود می‌کنند یا افرادی که در لفافه «انتقاد سازنده» یا «تلاش برای کمک به شما» بدترین انتقادها را از شما می‌کنند. نشانه این نوع انتقاد این نکته است که این افراد معمولا صحبت‌های خود را با این جمله که «اصلا قصد ندارم ناراحت‌تون کنم، اما ...» یا «اصلا نمی‌خوام بهتون توهین کنم، اما ...» شروع می‌شود. اگر این جملات را شنیدید بدانید فرد مقابل قصد دارد به شما توهین کند یا باعث ناراحتی‌تان شود.
 
۲- کمی از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی فاصله بگیرید.
اگر دوستان نزدیک و رسانه‌ها سعی کنند شما را متقاعد کنند که انسان خوبی نیستید، دیگر نیازی به منتقدان دیگری برای به چالش کشیدن ارزش شخصی خود ندارید و همین‌ها برای شما کافی‌اند. دکتر آنجهولا میا بیس (Anjhula Mya Bais) می‌گوید: «کم‌ارزشی از علت‌های زیست‌محیطی متعددی سرچشمه می‌گیرد. یک شیوه تربیتی پُرایراد در کنار یک جامعه مصرف‌گرا که ارزش‌های شخصی را به نفع فروش کالاها نابود می‌کند از عواملی‌اند که با آن‌ها می‌توان رفتارهای انسان‌ها را توجیه کرد».

نمونه‌های زیادی در این زمینه وجود دارد؛ از یورش تبلیغات تلویزیونی که به ما می‌فهمانند ما به اندازه کافی لاغر، زیبا و خوب نیستیم تا استانداردهای زیبایی، این عوامل در شکل‌های مختلف در رسانه‌های مختلف تکرار می‌شوند. بیس پیشنهاد می‌کند که برای حل این مسئله باید فضایی برای دیالوگ و گفت‌وگو ایجاد شود. او می‌گوید: «نگاه دقیق در سطوح مختلف به این عوامل و بحث و گفت‌وگوی اندیشمندانه درباره آن‌ها، اولین گام برای کاشتن بذرهای تغییر است».

۳- وقتی توهینی می‌شنوید خوب حواس‌تان را جمع و به آن توجه کنید.
وقتی فردی جمله‌ای آسیب‌زا و گزنده به ما می‌گوید گاهی آن‌قدر شگفت‌زده می‌شویم که نمی‌توانیم درست تشخیص دهیم که چه اتفاقی روی داده است. در این حالت فقط پس از گذشت مدتی از ماجرا و شنیدن حرف‌های دوستان یا روان‌درمان‌گرمان متوجه توهین طرف مقابل می‌شویم. واکنش سریع ما در لحظه انتقاد یا توهین معمولا به این دلیل است که آن را باور می‌کنیم و از خودمان می‌پرسیم چه زمانی باید مقابله به مثل کنیم. دفعه بعدی که براساس حرف فردی دیگر با چنین پرسشی از خود مواجه شدید، لحظه‌ای صبر کنید و نفس عمیقی بکشید و لحظه‌ای از این‌که حرف طرف مقابل را واقعیت فرض کنید فاصله بگیرید. همین لحظه است که باعث می‌شود شما به‌سادگی از این لحظه و بدون مشکل گذر کنید.

۴- منبع نقد را در نظر بگیرید.
برین براون (Brene Brown) در کتابش با نام Daring Greatly، با ارجاع به سخنرانی معروف تئودور روزولت با نام «مرد در میدان» این موضوع را بررسی می‌کند: «نه منتقد مهم است و نه آن آدمی که با انگشت اشاره خطاهای مرد قوی را نشان می‌دهد یا این‌که کجا او می‌توانست از خود عمل‌کرد بهتری نشان دهد. اعتبار متعلق به مردی است که در میدان ایستاده و صورتش غرق در گرد و عرق و خون است؛ مردی که دلیرانه تلاش می‌کند، خطا می‌کند و برای رسیدن به هدف بارها و بارها دچار آزمون و خطا می‌شود چراکه هیچ تلاشی بدون خطا و کمبود صورت نمی‌پذیرد؛ اما کیست که برای انجام کارها تلاش کند؛ کیست که بزرگ‌ترین انگیزه‌ها و ازخودگذشتگی‌ها را درک کند؛ کیست که خود را صرف رسیدن به آرمان‌های ارزشمند کند؛ کیست که بداند در پایان یک پیروزی شکوهمند بزرگ‌ترین دستاوردها حضور دارند و کیست که بداند اگر کسی شکست بخورد حداقل شجاعانه و دلاورانه شکست خورده و جایگاه او هرگز با افرادی با روح‌های سرد و ترسو قابل مقایسه نیست؛ افرادی که نه پیروزی را می‌فهمند و نه شکست را».

به عبارت دیگر، آیا نقد منتقد شما از اساس اهمیتی دارد؟ آیا اصلا شما برای این فرد احترام یا جایگاهی قائل هستید؟ از این پس هرگاه خود را در مواجهه با نقدهای تند و بی‌اساس دیدید، جایگاه گوینده و منبع آن را در ذهن خود در نظر بگیرید.
 
۵- از منتقدان تشکر کنید.
شاید خوب باشد که مخالفان و منتقدان خود را به چشم حامیان و معلمانی ببینید که باعث می‌شوند شما همیشه بخش بالغ (ego: شخصیت، من، خود) خود را کنترل کنید. دفعه بعدی که با چنین نقدهایی مواجه شدید، از منتقد تشکر کنید و به او بگویید: «حرفت رو شنیدم. ولی من خوبم. مرسی که نگران منی». به عبارت دیگر، افرادی که می‌توانند ما را در چالش‌های سخت قرار دهند، می‌توانند بزرگ‌ترین معلمان ما باشند.

۶- پذیرش.
همان‌قدر که مرگ قطعی است، وجود آدم‌هایی که دائما غر می‌زنند و منفی‌بافی می‌کنند نیز قطعی است. پذیرش این موضوع به‌عنوان بخشی از واقعیت زندگی بهترین و بی‌دردسرترین گزینه ماست چراکه این شناخت و بینش را به ما می‌دهد که صرف نظر از میزان انرژی‌ای که شما صرف جذب حمایت‌های افراد پیرامون خود می‌کنید، برخی اصلا توانایی‌ای در این موضوع ندارند و کار شما در قبال آن‌ها بیهوده است. این که بخواهیم همیشه همه را از خود راضی نگه داریم در نهایت باعث ناامیدی ما می‌شود. همه ما سفرهای متفاوتی را در زندگی تجربه می‌کنیم و در مسیرهای مختلفی قرار داریم. بهترین کار این است که در مسیر خود بمانیم. به خود اعتماد کنید و مطمئن باشید که شما بهترین کار ممکن را انجام می‌دهید و هرگز اجازه نمی‌دهید کسی شما را از این مسیر منحرف کند.